اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۲۴ مرداد ۱٣۹۴ -  ۱۵ اوت ۲۰۱۵

جنبش ملی شدن صنعت نفت که به دیدگاه های سیاسی و اجتماعی دکتر محمد مصدق گره خورده بود، با ویژگی استقلال طلبانه و طرح پاره ای شعارهای آزادیخواهانه و عدالت جویانه سبب شد رژیم محمد رضا شاه پهلوی و حامیان خارجی اش - دولت های امریکا وانگلیس- آن را برنتابند. دولتمردان این دو کشور، به ویژه امریکائیان به یاری سازمان ها ی اطلاعاتی و امنیتی شان همراه با عوامل و هواداران حکومت محمد رضا شاه، کودتای 28 مرداد سال 1332 را برپا و دولت محمد مصدق را سرنگون کردند.
اکثرناظران، تحلیل گران و صاحب نظران با اتکا به اسناد و شواهدِ مستند و مستدل هم نظرند که بخش بزرگی از گروه اجتماعی "جاهل ها و لات ها" درزمینه سازی، بروزو پیروزی این کودتا نقش داشتند، اما دررابطه با میزان نقش آفرینی و اثر گذاری این مجموعه به ندرت شاهد ارزیابی ها و اظهار نظرهای واقع بینانه بوده ایم. این که شکل گیری سامان یافته تر و تقویت گروه اجتماعی جاهل ها و لات ها از پیامدهای رخداد های سیاسی و اجتماعی سال های 32-29 بود، مورد تردید نیست، اما گرایش ها و تمایل های سیاسی، دینی و شخصی درقضاوت پیرامون میزان نقش وتاثیرگذاری این مجموعه مانع از دستیابی به تحلیلی دقیق و همه جانبه شده اند. برخی از صاحب نظران و مورّخان این کودتا را با نام " شعبان جعفری" و" جمعیتی از اوباش و چاقوکشان و روسپیان و ولگردان" گره زنده اند و نقش وی و مجموعه ی نام برده شده را تعیین کننده، دانسته اند، تا آن حد که به شعبان جعفری لقب" سیف الله تاج بخش" نیز داده اند. برخی دیگراین نقش و اثر گذاری را ناچیز، کم رنگ و حاشیه ای خوانده اند. دسته هائی از گروه جاهل ها و لات ها در بروز و پیروزی کودتا تاثیرگذارو نقش آفرین بودند اما این نقش را تنها عامل و یا تاثیرگذارنده ترین عامل تلقی کردن، و یا برعکس، ناچیز و حاشیه ای پنداشتن، با واقعیت ها و اسناد خوانائی ندارد. در این میانه موضوع دیگری که کمتر به آن پرداخته شده، نقش " جاهل ها و لات" های فدائیان اسلامی در فاصله سال های 29 تا 32 است.
کودتا و جاهل ها و لات های فدائیان اسلامی!
انتخابات دوره شانزدهم مجلس شورای ملی( 20 بهمن 1328 تا 29 بهمن 1330)، از پررنگ ترین صحنه های حضور " جاهل ها و لات ها "فدائیان اسلامی درعرصه سیاست در آن سال ها بود، حضور پررنگی که آیت الله طالقانی چنین تصویری از مراحل مختلف تاثیرگذاری این گروه در نهضت ملی شدن صنعت نفت و نخست وزیری مصدق، به دست می دهد: "... نهضت اوج گرفت. چه شد که اوج گرفت؟ گروه‌های ملی و دینی و مذهبی همه در یک مسیر حرکت کردند. مراجع دینی مانند مرحوم آیت‌الله خوانساری و آیت‌الله کاشانی و فدائیان اسلام، با هم شروع کردند به حرکت و ملت را به حرکت در آوردن هر یک به جای خود. فدائیان اسلام، جوانان پر شور و مومن، آنها راه را باز و موانع را بر طرف می‌کردند. مانع اول را برداشتند (هژیر). انتخابات آزاد شروع شد. مانع بعدی را برداشتند (رزم‌آرا)، صنعت نفت در مجلس ملی شد." (1)
نقش " این جوانان پر شورو مومن " رادر انتخابات دوره شانزدهم می توان آشکارا دید، که همراه با مجموعه ای از "جاهل ها و لات ها"و عوامل حکومتی سازمان دهندگان امرتبلیغ و تقلب درآن انتخابات شدند، انتخاباتی که ادعا شده است دولت ودربار تقلب کردند تا نمایندگان خود را به مجلس بفرستند. در این انتخابات " این جوانان پر شورو مومن " فعال تر به نظر می رسیدند، و فریبکارانه از آنان، و فرصت به دست آمده استفاده شد:
" ...کاشانی نامه ای می فرستد برای مرحوم نواب و اسم چند نفر را هم ذکر می کند. چند نفری که بعد موسوم می شوند به اقلیت درمجلس، که مصدق، بقایی، حائری زاده، شایگان، حسین مکی، عبدالقدیرآزاد و نریمان بودند. نواب نامه ای برای کاشانی می نویسد اینها سمت مذهبی که ندارند هیچ، بلکه علاقه مند به مذهب هم نیستند. شما به چه مجوزی یک همچنین نامه ای نوشتی و یک همچنین دستوری دادی ؟! کاشانی در جواب می گویدکه ما الان رجال دینی که در فن سیاست ورزیده باشند، نداریم. جه بهتر اینکه این کار را مرحله ای بکنیم و بتوانیم در یک مرحله از رجال سیاسی که فن سیاست ورزیده هستند و نسبتا" هم جنبه ملی دارند، استفاده کنیم، تا درطی این دوران بتوانیم انسانهایی که متدین هستند یا سمت مذهبی دارند،تربیتشان بکنیم برای انتخابات.... نواب هم قبول می کند که در انتخابات شرکت کند..." (2)
" ....دکتر بقایی با وزارت کشور صحبت می کند...50 نفر از بچه ها را اسمشان را و شناسنامه و عکس را می گیرند، و کارتی برای آنها صادر می شود که اینها حق نطارت بر انتخابات را داشتند.یک تعداداز بچه های فدائیان(اسلام) بودند، یک تعداد هم از بچه های دانشجو بودند...سه حوزه در جنوب و سه حوزه درغرب تهران در اختیار بچه ها بود...در جنوب بازارو خانی آباد و مسجد حاج حسن در خیابان ارامنه ....در مسجد حاج حسن یک دانشجوئی رفته بود روی چهارپایه برای بچه ها صحبت می کرد، شعبان جعفری با دارو دسته اش آمدند تو، تا رسید گفت او پول گرفته ، بکشیدش پائین. او را کشیدن پائین...شعبان جزو باند دولتی بود، برای سید محمد صدق طباطبائی، محمد علی مسعودی، خسروهدایت، فتح الله فرود، رشیدیان، برای ده، یازده تا کارمی کرد...بچه ها رسیدند، یک جیپ زیر پایشان بود...یکی از بچه ها فورا" رفت دو سه تا از آن فحش های چارواداری نثار شعبان کرد.: مرتیکه برو مثلا" فلان کارت را انجام بده ، کار تو به اینجا رسیده که بیایی توی مسجد و جلوی کار انتخابات را بگیری...دید که تعداد بچه ها زیاد هستند صلاحش نبود آنجا حرفی بزند، رفت بیرون و چند دقیقه ای طول نکشید یکی از نوچه هایش را فرستاد، او هم آمد یک خرده قلدورن و الدورن کند که یک فصل کتک تمیزتو مسجد خورد و از در مسجد رفت بیرون...".
" ....تهران با نظارتی که بطور کلی بچه ها داشتند و بخصوص سازمان نظارت بر آزادی انتخابات ، رای را ملیون بردند...اما بگیربگیر شروع شد...مکی را گرفتند، قرائت آراء تعطیل شد ...و خرده خرده وکلای ملیون جای خود را دادند به وکلای دولتی ..." ، " هژیر کشته شد ، اعلامیه از طرف فدائیان اسلام منتشر شد و به عنوان هدف امامی، که یکی از آنها ابطال انتخابات بود"
" انتخابات دوره دوم شانزدهم تهران ...امدیم سرپاچنار دیدیم ده تا دوازده تا اتوبوس ایستاده. یک مشت از این لاتها ودهاتیها هستند و دو سه تا از گردن کلفت های مشهورِ شهرنو هم جلوی اینها هستند. زکی تُرکه و داداشش و اینها. از طرف ما آقای عینک چی پای صندوق بود، به او گفتم که اینها دارند می ایند. حاج ابوالقاسم رفیعی هم مدیر انتظامات فدائیان اسلام بود. من ایستادم دم در...گفتم اینجا یک قانونی دارد، بچه محل های خودش فقط می توانند رای بدهند...بیوک صابرگفت من نماینده دولت هستم، شما نمی توانید این قانون را وضغ کنید، عینک چی هم گفت من نماینده ملتم نمی گذارم غیر از بچه محل ها کسی اینجا رای بدهد. بیوک صابر گفت بروید مصطفی دیوانه را صدایش کنید و.... ما رای گیری را ادامه دادیم تا به حساب آن دوره اش تمام شد" (3)
درطی این سال ها نقش جاهل ها و لات های متدین که از فعالین و یا هواداران " جمعیت فدائیان اسلام " بودند، چشمگیرترمی شد، جمعیتی که رهبران اش روحیه پرخاشگرانه و تروریستی را نه فقط در رفتار که درگفتار نشان داده بودند. نواب صفوی، در مرداد 1330 خورشیدی، خطاب به مصدق گفت : " تو، ای مصدق کذاب، بیش از پیش چهره کریه باطن خود را به دنیا و مسلمانان نشان دادی...کریه ترین چهره های ظلم و جنایت را نشان دادی..." (4) " نواب در بهمن 1331 برای مقابله با مخالفان خود زیر نظر عبدالحسین واحدی کمیته مجازات تشکیل داد.
وی در بیان نارضایتی اش از آیت‌الله بروجردی نیز همان لحن و بیان به کار گرفت:" تو ای عالم اسلامی، توای بی‌وفا،... در صف بدعت‌گزاران و ظالمین قرار گرفته، بی‌رحمانه با جعل قوانین خلاف اسلام و اجراء نقشه‌های دشمنان اسلام، همه روزه بر پیکر اسلام ضربات شدیدی نواختی، تو ای بی‌وفا بشر، ای‌کاش وفاداری را از سگ آموخته بودی... به خدا آن گاهی که احساس کوچکترین خطری برای عنوان و مقام دنیای خود کنی، مهیای هر اقدامی و تکفیری و تفسیقی می‌باشی و گرچه به بنیاد مقدس اسلام لطماتی وارد آید،... آخ، آخ ای بشر بی‌وفا، به خدا، سگ باوفا، از تو بی‌وفا شریف‌تر است".(5).
: " ...دراولین هفته ای که مصدق آمد روی کار...خبر می دهند روزنامه مرد رزم کلیشه ای درست کرده که یک زن و مرد امریکائی در حال دانس دادن بودند و یک شنلی هم پوشانده بودند، لخت هم بودند، کلّه این مرد را برداشته اند، کلّه نواب را روی این مونتاژ کردند...معلوم شد که توی چاپخانه زندگی، اول فردوسی قرار است چاپ بشود، صاحب چاپخانه هم علی موتوری ،بچه‍ی خانی آباد بود...تو خیابان فردوسی ودوراین چاپخانه یک مشت طوافیها هم آشنا بودند...بجه های حزب زحمتکشان وکاشانی سرو کله شان پیدا شد...رفیقمان گفت حیف است بجه های خودمان را دعوا بیاندازایم ، برویم سرپاچنار من یک مشت ازاین لات و لوتها جمع می کنم...رفتیم زورخونه ودیدیم یک مشت این بروبچه ها، جاهل های کوتاه و بلند، یاعلی یاعلی دارند ورزش می کنند.گفت شرطش این است که هرچی من گفتم تو مرا تکذیب نکنی، گفتم باشه... گفت فلان فلان شده ها اینجا نشستید هی فلان می کنید مرا سر خیابان فردوسی ریخته اند سرم یک مشت لات بی پدر مادر، یک فصل کتک به ما زده اندو اینها، کی اکبرآقا؟ اکبر آقا کی؟ ، گفت بیائید برویم به شما بگویم کی،من هر کی را زدم شمام بزنید، کارتان نباشد...ده تا پانزده تا با شلوارهای ابریشمی راه راه و با پیژامه... گفتیم حمله به چاپخانه...چشم من افتاد به احمد احرارمقاله نویس، یک چک ما زدیم توی گوش این، از آن پله ها معلق خورد رفتش پائین...امیر زرین کیا، امیر موبورازچاقوکش های حزب زحمتکشان بود، اکبر یک چک زد توی سینه او دست کرد به جاقو برای اکبر و اکبر زد زیر دست این، چاقو از دستش پرید... همه چاپخانه را این بچه ها پذیرایی کردند. جعبه هایی که تویش حروف بود از طبقه دوم همه اش می آمد تو حیاط. دو سه تا از این بچه ها با چوب افتادند به جان ماشین می خواستند با چوب، ماشین را بشکنند، گفتم بابا این که با این شکسته نمی شود، یک دست زدیم خلاصه اش این دیس از زیر ماشین آمد بیرون و حروف ها ریخت زمین... رفتیم تو قسمت حروف چینی، دیدیم کلیشه ها آن وسط است چاقو را بچه ها در آوردند، کلیشه ها را تکه تکه کردند و حروف را هم، همه را به هم زدند....." (6)
ترورهژیر، وسپس رزم آراء وبه ویژه سوء قصد به حسین علاء سبب دستگیری وسیع و مجازات فدائیان اسلام شد. متعاقب این دستگیری ها فعالیت جاهل ها و لات های فدائیان اسلامی نیز کاهش یافت، و عرصه برای جاهل ها و لات های دولتی بازتر شد.

23 تیرماه سال 1330 سالگشت " روز به خاک و خون کشیده شدن اعتصاب کارگران نفت در تیرماه 1325 " را حزب توده روز شهدای خوزستان اعلام کرد، و مردم را به دمونسترسیون دعوت کرد..."، گفته شد:" چاقو کشان بقائی و شمس قنات آبادی، حسن عرب وعباس شاهنده و دارو دسته های شان درگیری خونین 23 تیرماه 1330 در اطراف میدان بهارستان و لاله زار و سفارت انگلیس و...." را بوجود آوردند. این ماه، ماه تشدید اختلاف سرلشکر مزینی ، رئیس شهربانی با دکتر فاطمی بود...فاطمی مخالف دخالت پلیس در درگیری ها بود، همین اختلاف باعث شد مزینی استعفا بدهد و امیر تیمور کلالی جای او بنشیند و دست " چاقوکش ها و آشوب گرها" را بازگذارد.
14 آذرماه سال 1330 تظاهرات دانشجوئی، که گفته می شد حزب توده ایران سازمان داده بود، برپا شد(7)
شعبان جعفری با یاران اش "رضا چاخان و اکبر سه کّله واصغر خالدار "(8) میدان دار جاهل ها و لات ها شدند، وی در باره رخدادهای این روز گفته است :"...14 آذر توده ایا اون سرهنگ نوری شاد رو تو خیابون فردوسی زدن کشتن..رئیس کلانتری جلو مجلس بود...نعشش تو خیابون افتاده بود...چندتائی به ما گفتن خانه صلح اونجاست تو خیابون فردوسی،خلاصه ما اونجا زدیم بهم، دم گرفتن و اومدن تو خیابون" خانه صلح آتیش گرفت/ جنده خونه آتیش گرفت"...راه افتادیم چند تا کیوسکای تو خیابون نادری و اسلامبول و بساطشونو آتیش زدیم... رسیدیم به چارراه حسن آباد، برادرای لنکرانی سرکرده توده ایا بودن، اونجا چارپنج تا اتاق گرفته بودن جلسه بود تا مارو دیدن فرار کردن، اونجارو یه خُرده با بچه ها زیرو روش کردیم....من فرمونده بودم.- من جلو بودم و دو سه هزار نفر دنبالم بودن، همه شون که نمیدونستن چه خبره، عده ای دنبال عقیده شون، یه عده ای ام ازموقعیت سوء استفاده میکردن- خودم فقط دنبال روزنامه" مردم" بودم، اینا گفتن روزنامه مردم تو امیریه ست. گفتم: "بریم اونجا، گفتن خسته شدیم" ، گفتم بیاین خیابون امیریه اونجام چیز میز است، بیاین "، یادمه یکی اون جا پرسید آقای جعفری یه دونه سماور اینجاست اینو چیکارش کنم؟ " گفتم :" بیارش پایین"، گفت :" آخه بزرگه نمیشه آوردش پائین"، اونوقت پنجره رو شیکوندن و سماورو از پنجره انداختن پایین، یه سماور بزرگ بود...تمامو از اون بالا ریختن پایین، دولابچه ومولابچه، پرونده و مرونده و بساطشون و اینا همه رو...هرچی بود ریختن تو خیابون. گفتن: " بسه؟" گفتم " نه ، پاشنه ی اون دکونوباید در بیارین....". "...تو تهرون یه دوسه تا از این سرپاسبونا بودن که خیلی زرنگ و معروف بودن: نعمت اصفهانی و احمد سرپاسبون. اومدن گفتن " آقای نیک اعتقاد- رئیس شعبه یک آگاهی- گفته بیا کارت دارم"... نیک اعتقاد گفت بهتره 24 ساعت اینجا باشی بعد مرخصت می کنم ، 24 ساعت شد 48 ساعت، شد یه هفته ...از اونجا مارو بردن زندان موقت، یه پرونده ام درست کردن که باید 363 هزار تومن جریمه بدی برای اینا که شکستی و خرد کردی...یک ملک بود اون تو، اهل سنگسر بود ودَم سرای گلوبندک یه قالی فروشی داشت، با ما رفیق شد، حالا نگو اصلا با کمونیستاست...گفت: " برم بیرون تورَم میبرم" . رفت و منو برد بیرون..." (9)...و کار و بحث این زدو خورد ها به مجلس هم کشید و...
روایت های دیگری در باره رخدادهای این روزنیز وجود دارد: " ...تظاهراتی که بدون مجوز و"غیر قانونی" بود، به خون کشید. " سرهنگ نوری شاد" از افسران شهربانی کشته شد، (7)، طرفداران گروه های احزاب زحمتکشان و پیروان بقائی، پان ایرانیست ها و سومکا از یک طرف و توده ای ها از طرف دیگرشهر به آشوب کشیده شد. به دفاتر مطبوعات "راست و چپ " حمله شد، چاپخانه ها، دفاتر موسسات فرهنگی، برخی دکان ها و دکه ها تخریب و غارت شدند. " خانه صلح، چاپخانه روزنامه به سوی آینده، تئاتر سعدی، محل جمعیت آزادی، جمعیت مستاجران، دفاتر نشریات ستاره صلح، آزادی ایران، چلنگر(10)، نوید آزادی، بدر، و روزنامه های دست راستی آتش و فرمان وطلوع تخریب و به آتش کشیده شدند" شعبان جعفری و نوچه های اش با حمایت یا بی تفاوتی ماموران پلیس و نیروهای انتظامی، اصلی ترین گروه های تخریب گربودند. عکس های شعبان جعفری به عنوان رهبر آشوبگران حتی در صفحه های اول برخی روزنامه های خارجی نیز ظاهر شدند ( روزنامه فرانسوی رادار و مجله تایم و....) . نام حسین مکی و دکتر بقائی به عنوان اوامر اصلی این آشوب ها مطرح بود..." (11)
نصرت الله نوح در باره مرگ سرهنگ نوری شاد روایت کرده است: "...هنگامی که قطعنامه دانشجویان خوانده شد و پایان تظاهرات اعلام شد هجوم پلیس از چهار سو : از میدان مخبرالدوله، سه راه ژاله، اکباتان و سرچشمه به صفوف دانشجویان   مردمی که به حمایت آنها آمده بودند آغاز شد. در همین هجوم پلیس سوار به صفوف مردم بود که سرهنگ نوری شاد که با شمشیر کشیده به میدان بهارستان رسیده بود اسبش رَم کرد و یا پایش سُر خورد و سرهنگ نوری شاد را به زمین زد و کشت "(12)
25 بهمن 1330 حسین فاطمی، وزیرامورخارجه دولت محمد مصدق به دست محمد مهدی عبد خدائی، از فدائیان اسلام ترور شد، تروری که به مجروح شدن فاطمی انجامید. عبدخدائی که هنگام انجام عمل ترور 14 ساله بود، " ایجاد اختلاف میان مصدق و شاه" را انگیزه تروراعلام کرده و گفته است :
" . ما به‌عنوان فدائیان اسلام در آن موقع به این نتیجه رسیده بودیم که بین شاه و مصدق سازش شده. این را دکتر شایگان هم تایید کرده. دکتر فاطمی رابط میان شاه و دکتر مصدق بود. به همین جهت هم بود که ایشان وقتی از بیمارستان مرخص شد، ارتقای مقام یافت و از مقام معاون نخست‌وزیری به سمت وزارت خارجه رسید. آقای فاطمی حتی در جلسه فدائیان اسلام که برای ترور رزم‌آرا تشکیل شد هم اعلام کرده بود که اصالتا از طرف دکتر مصدق در جلسه شرکت می‌کند. در آن جلسه دیگر سران جبهه ملی مانند بقایی، نریمان، مکی،‌ حائری‌زاده و ... هم شرکت داشتند. به همین علت است که وقتی دکتر فاطمی در بیمارستان بستری می‌شود، قیام 30 تیر 1331 به‌ وجود می‌آید. درحقیقت حذف این رابط است که میان شاه و مصدق اختلاف ایجاد می‌کند..."(13)
فرمان انتخابات دوره هفدهم در 31 شهریور 1330 شمسی صادر شد. فدائیان اسلام و جاهل ها و لات های شان اما نقش فعالی در این انتخابات ایفا نکردند . حاج عراقی نقل می کند: " ...انتخابات دوره هفدهم شروع می شد ...اینها می روندازآقای سیّد محمد تقی خوانساری فتوی می گیرند که همه در انتخابات شرکت کنند. بچه ها رفتند پهلوی ایشان...گفت من همچنین حرفی نزدم و..."
پس انتخابات دوره هفدهم ، محمد رضا شاه در 11 ادریبهشت 1331 مجلس را افتتاح کرد. "جان فوران" درباره این دوره از انتخابات بیان کرده است: "مصدق در این دوره دستور داد تا انتخابات به صورت کاملا آزاد برگزار شود (یعنی دولت در آن تقلب نکند)، اما این امر، دست ارتش، شاه و محافظه‌کاران استان‌ها را در تقلب باز گذاشت".(14) ادعا شده است که دراین انتحابات" قدرت، پول، زور، جنجال، تزویر، تفلب، بند و بست، چاقوکشی و تهدید چهره‍ی این انتخابات را سیاه تر از دوره های قبل کرد."، "...من نیز کاندید شده بودم، رقیب سرمایه دارمن که اصلا نه آشنائی با مناطق انتخاباتی کرج و شهریار داشت و نه مردم او را می شناختند، با پخش پول توانست عده زیادی از جمله فرماندار، کدخدا، چماق به دستان و اوباش را خریداری کند و نهایتا" دراثرتلاش های چاقوکشان که به زور روستائیان ساده دل را پای صندوق های رای می آوردند، پیروز شد" (15)
این مجلس را که دو فراکسیون ملیون و سلطنت طلب ها شکل داده بودند، از جنجالی ترین مجالس خوانده اند، مجلسی که کارش سرانجام به تعطیلی و کودتا کشیده شد. اما پیش از کودتا درگیری ها به ویژه بعد از انتخابات مجلس هفدهم با حضور جاهل ها و لات ها ادامه داشت.
شعبان جعفری روایت می کند که: "...از تاریخ بهمن 1330 تا 30 تیر 1331 " " مرتب با توده ایا مبارزه و زد و خورد می کردیم...میزدیم توشون..با ماشین، با خودمون ، خیلی ام بد رانندگی می کردم، از اون دور جیپ من پیدا میشد میگفتن خطر اومد، جیپ قرمز اومد، کله شق بودم دیگه ...اونموقع طرفدار مصدق بودیم...می گفتم: " ایهاالناس مصدق رفت قوام اومد، پاشین یه کاری بکنین...30 تیر زیاد کشته شدن، بعد یه عده کشته رَم از اهواز با ترن آورده بودن... رفتیم یه چندتائی رَم از تو بیمارستان سینا، از اونائی که مرده بودن ورداشتیم و زدیم جا،. گفتیم: " آی داد و آی هوار، قوام دستور داده اینارو کشتن...بازاریا و جبهه ملیا تا من با مصدق بودم طرفدار من بودن...تو سینما جهان – نزدیک خیابون شاهپور- یه گلریزون گرفتم ، همه جبهه ملیا اومدن و برای زورخونه ای که قرار بود بسازم پولم دادن، صدیقی، بازرگان، معظمی، شمس قنات آبادی، الهیار صالح، بقایی، تا حتی آیت الله کاشانی هم یه دفعه اومد اونجا..(16)
در رخداد 30 تیرنیز فدائیان اسلام به ظاهر نقشی ایفا نکردند:"... خوب فدائیان اسلام در این موقع دیگر تقریبا" یک گروه مخالف دولت بودند. اگر خود قوام می آمد روی کار اولتیماتوم به قوام می دادند و خواسته هایشان را با دولت جدید مطرح می کردند. اما در اینجایی که قوام آمده روی کار و تا دیروز باتومهای مصدق هم جایش خوب نشده بود، عقلانی نبود بیایند از مصدق دفاع کنند...خواسته های فدائیان اسلام خلع ید اجانب، رد فرهنگ استعماری و ایجاد فرهنگ اسلامی ، خرده خرده زمینه‍ی اجرای احکام اسلامی..."(17) آزاد کردن قاتلانی مانند خلیل طهماسبی ( یا به قول کاشانی " شمشیر بّران اسلام" و " مجری اراده و افکار ملت ایران" )، که به درخواست آیت الله کاشانی و موافقت شاه انجام شد( 24 آبان ماه 1331)، تاثیری بر میزان فعالیت فدائیان اسلام نداشت.
"...یادمه یه روز یه وعظ درست کردن تومسجد شاه که اعلیحضرت میخواست بره مسجد شاه. همون روز ایت الله کاشانی ام میره مسجد شاه. بازاریا و جمعیت زیادی جمع شدن اونجا و بعد همونجا کاشانی یه نامه ای داد به اعلیحضرت، نگو آزادی خلیل طهماسبی رو میخواست که مردم یه دفعه صلوات فرستادن. من آنوقت دنبال کاشانی بودم. مردم یهو پشت سرهم دوسه تا صلوات فرستادن و شاه که نامه رو دید دستور داد بالاخره خلیل رو آزاد کردن.( کاشانی برای آزادی خلیل طهماسبی یک ماده واحده هم به مجلس برد: " چون جنایت حاج علی رزم آرا و حمایت او از اجانب بر ملت ایران ثابت است بر فرض آنکه قاتل او استاد خلیل طهماسبی باشد از نظر ملت بی گناه و تبرئه شناخته می شود.."و در 24 آبانماه 1331 آزاد شد" و بعد به دیدار کاشانی و مصدق رفت" (18)
آزادی نواب صفوی ( 14 بهمن 1331) نیز اثری بر فعالیت فدائیان اسلام نگذاشت. به نظر می رسید این جماعت سیاست دیگری پیشه کرده بودند.
9 اسفند سال 1331 روزی ست که نقش دولت و روحانیت در بهره برداری ازجاهل ها و لات ها را برای پیشبرد خواست های شان نشان می دهد. ایت الله کاشانی که از هردو دسته از جاهل ها و لات ها دوروبر خود داشت، سراغ شعبان جعفری و جاهل ها و لات های اطراف شعبان رفت. علیرغم اینکه جاهل ها و لات های فدائیان اسلامی پیش تر "خدمت شعبان جعفری رسیده بودند" کاشانی استفاده از شعبان جعفری را نیز در نظر داشت.
"....روزی که آیت الله کاشانی از تبعید به ایران بازگشت ...خُب یوقوربودم دیگه، از دم فردوگاه مهر آباد پُشت ماشین این همینجور لوکه میدویدم که مردم حمله نکنند، مردمو میزدم عقب.وقتی خواست پیاده بشه مردم هجوم آوردن، گفت: " جعفری مردمو رد کن" ...هی داد میزدم مردم نمیرن کنار. خُب اعصابم خراب شده بود. رفتیم بالای چارپایه گفتیم: " ایهاالناس ، من هیچی ، این سید خوارکوسده روله کردین ". دهنش لق بود. همچی کرد:"خوار کوسده خودتی....پدر سوخته". مام رفتیم فردا صبح بیایم منزل آقا. محمود مسگرو حسن عرب و عباس کاووسی بود و اون اسکندر امیری... به آقا گفتن این دیروز به شمافحش داده و حالام امروزم اومده اینجا شمارو بکشه، گفتیم آقا سلام، و بی جواب، حرف نزد. سید ممد پسرش و اینا اومدن دور و ورش...ما گفتیم که "آقا حال شما خوبه؟، سلامتین ایشالا؟" (آیت الله کاشانی) گفت: "خفه شو پدر سوخته " حالا نگو من که دیروز اونجا مثلا" گفته بودم آقا رو فلان... یه چیزی از دهنم پریده و این ناراحت شده! سید ممد اومد گفت: "چه مزخرفی گفتی به آقا دیروز؟", گفتم: بابا من که میدونی نوکر آقام. من آقا رو دوست دارم. مدتیه دنبال ایشون هستم، چقدر بالای ایشون مبارزه کردم، من که چیزی نگفتم... خسته بودم " هیچی... دردسرتون ندم، روز بد نبینی, ریختن سر ما. اول تو خونه یه عده ای ریختن سر ما. با اینا بزن بزن کردیم. منم اونوقت یوقور بودم. تا کارمون کشید تو پامنار. یه گزن زدن تو پای من... با گزن کفاشی... یه گزنم زدن تو دستم, یه درفشم فرو کردن توی سفید رونم که از همه زخما کاری تر بود، درفش فوری می کشه. خلاصه با سیخ نونوایی و هر چی دم دستشون رسیده بود اومده بودن...همه میزدن...منو بردن بیمارستان سینا، به قران یه دفعه ریختن تمام اومدن بیمارستان سینا که اونجا منو بکشن ..."، " یه مدتی رابطه مون قطع شد،بعد خوب شد"، " ... روز ۹ اسفند... ما اول صبح رفتیم خونه ی کاشانی. درست یادمه. اون حاجی محسن(محرر) بود، امیرموبور بود، احمد عشقی بود و حاجی حسین عالم بود و یه عده ای دیگه. آیت الله کاشانی گفت:"برین شاه داره از مملکت میره بیرون. برین نذارین شاه بره "، گفت :" اگه شاه بره عمامه ی مام رفته ...."( ، " خُب ما خیال کردیم مصدقم می خواد اینکار بشه، هم طرفدار مصدق بودیم هم طرفدار کاشانی " (19)
محمد مصدق در باره رخداد روز 9 اسفند در خاطرات اش می نویسد:"... و مقصود ازتوطئه این بود عده ای رجاله باین عنوان که من می خواستم شاه را ازمملکت خارج کنم درب کاخ جمع شوند و موقع خروج من از کاخ مرا از بین ببرند و..." (20)
شعبان جعفری نقل می کند:"...ما رفتیم ناصر خسرو، دیدیم چیکارکنیم ملت دنبال ما بیان؟ اومدیم نعش درست کردیم .متکا و فلان و اینارو گذاشتیم رو یه تخته و دو سه تا مرغ رسمی گرفتیم خوناشونو ریختیم اون رو و گفتیم " کشتن، آی کشتن"...رفتیم در خونه شاه ...گفتم من نمیخوام شاه ازاین مملکت بره ...گفتن اگه راست میگین مصدق رو بیارین نذاره شاه بره ...آیت الله بهبهانی و بهاء الدین نوری هم بودند...رفتیم در خونه مصدق ....نمیذاشتن ما بریم به مصدق بگیم بیاد بیرون...جیپو گرفتم زدیم تو خونه مصدق ودر آهنی خراب شد...تیر اندازی شد...منو ورداشتن بردن رکن دو ستاد ارتش ...و بعد زندان..."   (21)
از جاهل ها و لات ها برای ایجاد ارعاب و فضای ترور، و زمینه سازی روانیِ تدارک سرنگونی دکتر مصدق نیز استفاده شد. در واقع اینان نه فقط دردرگیری های خیابانی، که در شکنجه و قتل طرفداران دولت دکتر مصدق و نیز دگراندیشان سیاسی مورد استفاده قرار گرفتند. ربودن و قتل فجیع محمودافشار طوس ( 6اردیبهشت 1332) ،رئیس شهربانی دولت مصدق به دست مخالفان محمد مصدق با هدف ایجاد رعب و وحشت ی یک نمونه بود. درمیان قاتلان افشار طوس ازامیر رستمی ( معروف به پهلوان کچل) از" جاهل ها و لات ها"ی ن تهران نیز استفاده شد. وی اما " ناشیانه " نقش خود را اینگونه برای شعبان جعفری نقل کرده است:
" ...تیمسار مزینی و... اینارم دعوت میکنه. نمیدونم چی به خورد این میدن یا آمپولش میزنن ...بیهوش میشه... می پیچن توی یه چیزی... یه امیررستمی بود، از بچه های همون طرفای میدون شاه و اونورا بود، خیابون اسماعیل بزاز، بهش میگفتن امیر کچل. این امیر تو کوچه داشت میرفت، ورزشکارم بود بیچاره، صداش میکنن میگن: " آقا سرِ اینو بگیر بذاریم تو ماشین، اونم که نمیدونست چیه که ! سرشو میگیره میذارن تو ماشین. وقتی افشار طوس میمیره این امیرم میگیرن به جرم قتل اون ... به من گفت – والا آقای جعفری، اصلا من به خدا روحم اطلاع نداشت. اینا به من گفتن اقا سنگینه ما نمیتونیم یه کمکی به ما بکن ، من دیدم دوسه تا سرهنگ و سرگرد و اینان فقط رفتم اون کارو کردم."( 22)
اما ازخودِ" پهلوان کچل" روایت دیگری هم نقل است : "...اواخر فروردین برای معالجه قلب نزد دکتر سرتیپ منزه رفته بودم. او هیچ پولی از من نگرفت و حتی مرا به خانه دعوت و خوب پذیرائی کرد، کاری که اصلا سابقه نداشت. در همان موقع به من گفت: من یک دایی دیوانه ای دارم و می خواهم او را به تیمارستان ببرم، ولی از ترس همسایه ها نمی دانم چه کار کنم، کمکم کن، خلاصه با هم نزد او رفتیم و من بلافاصله دهانش را گرفته و پس از بیهوش کردن، داخل ماشینی که در بیرون منتظر بود، گذاشتم. دکتر نیز در ازای این خدمت، بیست تومان به من داد. بعدها فهمیدم که او افشار طوس بوده است " (23)

ادامه دارد

******
منابع:
1-الف :گفت و گو با سید هادی خسرو شاهی در باره فدائیان اسلام، 27 دی ماه 1389، پایگاه اطلاع رسانی جماران.
ب: در میان کسانی که در زمینه سازی و بروز کودتا نقش هائی گاه متناقض و چند جانبه داشتند، از آیت الله ابوالقاسم کاشانی، پسر آیت‌الله کاشانی - دومین شخصی که پس از کودتا و تسخیر رادیو تهران از طریق آن گفتگو کرد-، آیت الله محمد بهبهانی، آیت الله شیخ احمد کفایی خراسانی، آیت الله شیخ بهاالدین نوری، حجت‌الاسلام محمدتقی فلسفی و همینطور آیت الله العظمی بروجردی نام برده شده است. برخی از این حضرات پیوندی تنگاتنگ با جاهل ها و لات ها داشتند.
2و3- ناگفته ها، خاطرات حاج مهدی عراقی، موسسه خدماتی فرهنگی رسا/ چاپ اول 1370 : صص 44-41/ ناگفته ها،صص 100-96 و...- و آخرین پرده کمدی در انتخابات، چاقوکش ها در اطراف صندوق ها چه کار دارند؟، روزنامه باختر امروز، شماره 74، سال 14، 13 آبان ماه 1328
4- سوداگری با تاریخ ، محمد امینی، ص 139-138 ( مرد دنیا به جای آهنگران ، 31 مرداد 1330) / و فصلنامه دانشگاهی، اجتماعی، سیاسی و مذهبی " شهر و اجتماع" ، شماره های 4و5،صص9و10 ( ویکیپیدای فارسی- جمعیت فدائیان اسلام.)
5- وب گاه نوروز، یادداشتی از فرید مدرسی در باره توهین به مرجعیت در دهه 20 و دهه 80- شباهت ظاهری و تفاوت باطنی.
6- نا گفته ها ،خاطرات حاج مهدی عراقی
7- پیک ایران، تهران، 1360
8- روزنامه آخرین نبرد به سردبیری شهناز اعلامی، شماره های 439-434، آذرماه 1330
9- شعبان جعفری، هما سرشار، نشرناب
10- بنگریند به روایت نصرت الله نوح " در باره هجوم به دفتر روزنامه چلنگر" و هجوم " شعبان جعفری و اوباش همراه او برای غارت و سوزاندن خانه و زندگی محمد علی افراشته، مردی که شعر را به میان مردم برد، حامی مردم بود و از جان و مالش مایه گذاشت" - یاد مانده ها، نصرت الله نوح، جلد سوم، صص 17-13، انتشارات پژواک، بهار 1386
11- لومپن ها درسیاست عصر پهلوی، مجتبی زاده محمدی
12- بنگرید به : یاد مانده ها، نصرت الله نوح، جلد سوم، صص 21-17، انتشارات پژواک، بهار 1386
13- عبد خدایی: اگر دوباره به گذشته برگردم حسین فاطمی را ترور می‌کنم، خبرگزاری مهر، شنبه 16 اسفند 1393
/ محمدمهدی عبدخدایی، ضارب دکتر حسین فاطمی
www.zinati.eu
14- جان فوران ( جامعه شناس و استاد دانشگاه سانتاباربارا)، مقاومت شکننده( تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال های پس از انقلاب اسلامی)، ترجمه : احمد تدین، تهران ، مرسسه خدمات فرهنگی رسا، 1378
15- ناصر نجمی، ازسید ضیاء تا بازرگان، جلد دوم، ص 1281/ ناصر نجمی، با مصدق و دکتر فاطمی، صص 97-96
16- شعبان جعفری، هما سرشار، نشرناب
17- نا گفته ها، خاطرات حاج مهدی عراقی
18- کاپیتولاسیون- قلم و سیاست، از استعفای رضا شاه تا سقوط مصدق، نوشته محمد علی سفری – برگرفته از شعبان جعفری، نشرناب، ص 115
19- شعبان جعفری هما سرشار، نشر ناب، ص 123
20- خاطرات و تالمات مصدق، به قلم دکتر محمد مصدق،چاپ خارج از کشور، به کوشش جبهه" نشریه ملیون ایران"،ص 185
21- شعبان جعفری، هما سرشار، نشرناب، صص 153-123
22- شعبان جعفری، هما سرشار، صص 135-131/ در باره افشار طوس
23- جعفر مهدی نیا، قتل های سیاسی و تاریخی سی قرن ایران، جلد دوم، ص 441 / لومپن ها در سیاست عصر پهلوی، ص 162