اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۱٣ دی ۱٣۹۴ -  ٣ ژانويه ۲۰۱۶

هما ناطق، نویسنده و پژوهشگر تاریخ ایران، روز جمعه اول ژانویه درسن ۸۱ سالگی در پاریس درگذشت.

ناصر پاکدامن، همسر خانم ناطق، خبر داده است که این پژوهشگر سرشناس روز جمعه در پاریس درگذشته است.

از خانم ناطق پژوهش‌ها و ترجمه‌هایی درباره دوران قاجار به چاپ رسیده و مجموعه مقالاتی تاریخی با عنوان «از ما ست که بر ما ست» نیز به قلم او منتشر شده است.

علی دهباشی سر دبیر مجله بخارا دهباشی در گفتگو با ایسنا گفت: هما ناطق جزو انگشت‌شمار زنان پژوهشگر بود. او حتی در جهت شناسایی تاریخ مشروطیت آغازگر بود. پدرش مهندس محمد ناطق ناصح مردی ایران‌دوست، شاعر و نویسنده بود، به همین سبب او در خانواده‌ای بزرگ شد که نسبت به تاریخ و فرهنگ ایران حساسیت و علاقه ویژه‌ای داشتند؛ بنابراین بسیار زود خود را پیدا کرد.

این پژوهشگر و سردبیر مجله بخارا درباره فعالیت‌های دانشگاهی ناطق بیان کرد: ناطق بعدها با همسرش، ناصر پاکدامن در دانشگاه تهران تدریس کردند. همکاری او در زمینه تاریخ مشروطیت با دکتر فریدون آدمیت فصل دیگری از کارهای جدی پژوهشی‌اش بود که حاصل آن همکاری در طی ۲۰ سال چندین کتاب مشترک و انفرادی است. این موضوع نمونه‌ای از همکاری موفق دو محقق با هم است که بعدها الگوی پژوهشگران دیگر در کار مشترک نیز شد.

دهباشی ادامه داد: بدیهی است کارهای پژوهشی و تحقیقاتی دکتر هما ناطق گنجینه ارزشمند تاریخ و فرهنگ ایران است.

هما ناطق در ۱۳۱۳ در ارومیه زاده شد. پدربزرگش یک روحانی به نام میرزا جواد ناطق بود که در مبارزات مشروطه حضور داشت. پدرش در اروپا تحصیل کرده بود. در کودکی به همراه خانواده اش به تهران نقل مکان کرد و دوران تحصیل ابتدایی را در مدرسه فیروزکوهی و متوسطه را در دبیرستان انوشیروان دادگر و سپس در نوربخش (تهران) گذراند. پس از اتمام دبیرستان در مهرماه ۱۳۳۳ با بورس دولت فرانسه به پاریس رفته و دوره کارشناسی تا دکترای خود را در آنجا گذراند. رساله پایان‌نامه‌اش دربارهٔ احوال و تفکر سید جمال‌الدین اسدآبادی بود. این تحقیق با کمک هزینه مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه در سال ۱۳۴۶ منتشر شد. همزمان با همکاری ژیلبر لازار اقدام به ترجمه اشعار شعرای معاصر ایران کرد.
در فرانسه به عضویت کنفدراسیون دانشجویان درآمد و فعالیت‌های سیاسی خود را آغاز کرد. هما ناطق در ۱۳۴۷ به تهران بازگشت، ابتدا در موسسه مطالعات اقتصادی مشغول به کار شد و از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۹ به تدریس در دانشکده تاریخ دانشگاه تهران پرداخت. در طول این مدت یک بار در سال ۱۳۵۲ به دانشگاه پرینستون دعوت شد و به مدت ۱ سال در بخش تحقیقات خاورمیانه آن دانشگاه تدریس کرد.
پس از انقلاب و در سال ۱۳۵۹ به فرانسه بازگشت، مدتی را به تشویق غلامحسین ساعدی به تحقیق دربارهٔ رابطه ایران و عثمانی و روسیه پرداخت. در سال ۱۳۶۳ به عنوان استاد تمام وقت در موسسه پژوهش‌های ایرانی دانشگاه سوربن مشغول به کار شد.
کتاب‌ها و مقالات بسیاری به زبان‌های فارسی و فرانسه از هما ناطق منتشر شده است، از آن جمله می‌توان به
نوشته و ترجمه های زیر اشاره کرد:

۱۳۴۹- چهره استعمارگر، چهره استعمارزده نوشته آلبر ممی
۱۳۵۲- از ماست که بر ماست مجموعه مقالات تاریخی
۱۳۵۳- آخرین روزهای لطفعلی خان زند، نوشته هارفورد جونز ترجمه با همکاری جان گرنی
۱۳۵۴- روزنامه قانون میرزا ملکم خان
۱۳۵۶- افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار (با همکاری فریدون آدمیت)
(چاپ نشده) «باکو در ۱۹۰۵»
(چاپ نشده) «تبریز در ۱۹۰۶»
۱۳۵۸- مصیبت وبا و بلای حکومت
۱۳۶۳– کارنامه و زمانه میرزا رضا کرمانی
۱۳۶۵- نامه‌های تبعید میرزا آقاخان کرمانی (با همکاری محمد فیروز)
۱۳۶۳–بازرگانان در داد و ستد با بانک شاهی و رژی تنباکو
۱۳۶۸- ایران و راه‌یابی فرهنگی ۱۸۳۴–۱۸۴۸، انتشارات پیام لندن(۱۹۸۸)،انتشارات خاوران پاریس (۱۹۹۰)
۱۹۹۷- کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران
۲۰۰۴- حافظ خنیاگری، می و شادی
پژوهش‌های هما ناطق آثار ارزنده ای برای محققان بررسی دوران تاریخی سده ۱۹ و اوایل ۲۰ در ایران به شمار می روند.