• یک مدرس علوم ارتباطات اجتماعی می گوید روند گرایش مردم به شبکه‏‌های ماهواره‏ای سریع و حاد است و در بیست سال گذشته، روند رو به تزایدی داشته است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ٣ مرداد ۱٣۹۵ -  ۲۴ ژوئيه ۲۰۱۶

پژوهشگران معتقدند، ضعف برنامه‌سازی رسانه‌ای در ایران، موجب شده‌ تا خانواده‌ها به تماشای شبکه‌های ماهواره‌ای روی آوردند که اثرگذار و دارای قابلیت تغییر سبک زندگی ارزیابی شده ‌است.

به گزارش خبرنگار ایلنا؛ علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در آذرماه ۱۳۹۲ ضریب استفاده از ماهواره در بین مردم تهران را ۷۱ درصد اعلام کرده بود. او اخیراً با بیان اینکه استفاده افراد از ماهواره به کل غیرقانونی است، اما اکثریت مردم از آن استفاده و خلاف قانون رفتار می‌‏کنند، خواستار اصلاح قانون ممنوعیت ماهواره شد. پژوهش‏‌های دانشگاهی نشان می‏‌دهد، بینندگان شبکه‏‌های تلویزیون ماهواره‏‌ای، تنها از قشر مرفه جامعه نیستند و قشرهای پایین‌تر را نیز شامل می‌شوند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، اگر شرایط به همین منوال پیش برود، اثرات این شبکه‌ها روی جامعه ایران، در سال‌های آتی بیشتر آشکار خواهد شد. در این میان، سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی به‌عنوان رسانه انحصاری رادیویی و تلویزیونی، نقش بسیار مهمی در رقابت با این شبکه‏‌ها دارد.

قادر باستانی (نویسنده و مدرس علوم ارتباطات اجتماعی) در گفت‏‌وگو با ایلنا، روند گرایش مردم به شبکه‏‌های ماهواره‏ای را سریع و حاد توصیف کرد و اظهار داشت: در بیست سال گذشته، روند رو به تزایدی در گرایش مردم به شبکه‌های تلویزیونی فارسی زبان قابل مشاهده است که نسبت مشخصی با نحوه عملکرد رسانه ملی دارد. امروز تهدید فرهنگی شبکه‏‌های ماهواره‏‌ای جدی‏‌تر شده است و صداوسیما در رقابت با شبکه‏‌های مثل گروه جِم‏‌تی‏‌وی، کاهلی و سستی می‏‌کند و خسارات این سستی، نصیب فرهنگ ایرانی اسلامی خواهد شد.

وی تصریح کرد: ضعف مفرط صداوسیما در تولید سریال‏‌ها و برنامه‏‌های سرگرم‏‌کننده و از طرف دیگر بهبود قابل ملاحظه و به دقت برنامه‏‌ریزی‏ شده در کیفیت برنامه برخی شبکه‏‌های ماهواره‏‌ای این روند را سریع‏تر از گذشته کرده است و حتی به شهرهای کوچک و روستاها نیز کشیده شده و تأثیر محسوسی در سبک زندگی جوانان مخصوصا دهه هشتادی‌ها گذاشته است. رسانه ملی در حال حاضر به جز شوهای شبانه خندوانه رامبد جوان و دورهمی مهران مدیری، برنامه جذاب و مفرحی برای مردم ندارد. این برنامه‌ها هم رفته رفته، دچار اُفت کیفی و ریزش مخاطب خواهند شد. درمقابل شبکه‏‌های فارسی زبان ماهواره‏‌ای، هم به لحاظ کمی و هم کیفی، روز به روز مخاطبان بیشتری را به خود جذب می‏‌کنند.

باستانی خاطرنشان کرد: پژوهش‌‏های دانشگاهی نشان می‏‌دهد، میان الگوهای غربی ارائه‌شده توسط شبکه‌های ماهواره‌ای و تغییرات سبک زندگی در مردم ایران به ویژه جوانان، رابطه معناداری دیده می‏‌شود. رابطه میان الگوها و تغییرات سبک زندگی، مستقیم بوده و مثلاً در شبکه من و تو، بیشترین تأثیرگذاری در سبک زندگی زنان ایرانی گزارش شده ‌است.

وی با بیان اینکه رقیب اصلی صداوسیما در بخش برنامه‏‌های اجتماعی و سرگرمی، «گروه تلویزیونی جِم» است، اظهار داشت: گروه جِم متعلق به سعید کریمیان از سال ۲۰۰۷ پخش خود را از لندن شروع کرده، دفاتری در شهرهای دبی، لندن، آنتالیا، کوالالامپور و لس‌آنجلس دارد و در حال حاضر ۱۴ شبکه به زبان فارسی و برای اقوام ایرانی، یک شبکه به زبان کردی، یک شبکه به زبان عربی و یک شبکه به زبان آذربایجانی دارد.

وی تلاش برای ایجاد تنوع برنامه‌ای و پوشش سلایق مختلف مخاطبان در جم تی‏وی را مورد تأکید قرار داد و افزود: هدف همه شبکه‏‌های تلویزیونی جِم به‌طور مشخص و ملموس، تبلیغ سبک زندگی غربی است. جم لایف، یکی از شبکه‌های تلویزیونی گروه جم است که برنامه‌های مستند و جذابی در زمینه‌های گردشگری، حیات وحش، سلامت و بهداشت، مد و لباس و زیبایی تهیه و پخش می‏‌کند. شبکه جم جونیور، به پخش کارتون و برنامه‌های کودک، ازجمله انیمیشن‏‌های روز دنیا می‌پردازد. شبکه جم کلاسیک، فیلم و سریال‌های قدیمی پخش می‌کند. شبکه جم اونیکس، فعالیت خود را در پخش سریال‌های معروف جهان، به خصوص فیلم‌های پُرفروش آمریکایی متمرکز کرده‌است. شبکه جم روبیکس، سریال‏‌های معروف غربی با موضوعات اکشن، جنایی و حوادث را پخش می‌کند. شبکه جم میفا، به پخش موزیک ویدئوهای جدید و اخبار هنرمندان و خوانندگان می‏‌پردازد. شبکه جم اس‌تی، برنامه‌هایی با موضوع ورزش، سفر و گردشگری پخش می‌کند. شبکه جم بالیوود، مختص فیلم‌ها، سریال‌ها و موزیک ویدئوهای هندی است و شبکه جم هیستوری، نیز برنامه‏‌های تاریخی تولید و پخش می‏‌کند.

باستانی افزد: شبکه دیگر در این حوزه، «من و تو» است که به مرجان و کیوان عباسی تعلق دارد و بودجه خود را از انگلستان دریافت می‌کند. هویت حامیان مالی شبکه من وتو مشخص نشده و این شبکه عامدانه و با ظرافت به تبلیغ سلطنت‏‌طلبان و حکومت شاهنشاهی پهلوی می‌پردازد. من و تو، به پخش زنده و دارای حق پخش رویدادهایی مانند دوشیزه جهان، گلدن گلوب و جایزه گِرِمی می‌پردازد و روی نسل جوان تمرکز دارد. زنان خانه‌دار و شاغل، دختران جوان مجرد و جوانان دانشجو از مخاطبان فعال این شبکه در میان خانواده‌ها هستند.

رقبای صداوسیما

باستانی گفت: گروه تلویزیونی جِم به همراه شبکه من و تو، رقیب اصلی صداوسیما در بخش برنامه‏‌های سرگرم‌کننده است؛ البته شبکه‏‌های دیگری هم به‌طور مستمر وارد عرصه رقابت می‏‌شوند، مثل گروه تلویزیونی اُپرا که اخیراً با سه شبکه از تفلیس در گرجستان، شروع به پخش برنامه فارسی کرده است. اما در بخش اخبار و برنامه‌های سیاسی، رقیب رسانه ملی، شبکه بی‌بی‏سی فارسی است. بعد از تغییر مدیریتی و استقرار آقای دکتر علی عسکری، قدری از تندروی صداوسیما کاسته شده و تعادل کم، اما محسوسی به بخش‏‌های خبری رسیده است. در حادثه کودتای ارتش ترکیه علیه اردوغان، گرچه صداوسیما باز از رقیب انگلیسی خود عقب ماند، اما گزارش‏‌های جسورانه مجید اخوان، خبرنگار شبکه خبر در استانبول، نشان داد ظرفیت‏‌های بسیار خوبی در رسانه ملی برای رقابت با بی‌بی‌سی وجود دارد، اما متأسفانه چندان توجهی به بهره‌گیری از این ظرفیت‏‌ها نمی‌شود.

صداوسیما چه می‏‌کند؟

این کارشناس رسانه تصریح کرد: سوال من این است که صداوسیما با ده‏‌ها برابر امکانات، تجهیزات و پرسنل، در برابر این تنوع رسانه‏‌ای، چه چیزی برای مخاطب دارد؟ جِم تی‏وی و من وتو، فقط دو شبکه‏‌ هستند و ده‏‌ها شبکه دیگر تلویزیونی و رادیویی وجود دارد. شاید مسئولین رسانه ملی، آنقدر غرق در مشکلات بوروکراسی اداری و تأمین بودجه و تحمل انواع فشارهای پیچیده درون سازمانی و برون سازمانی شده‏‌اند که کمتر فرصت می‏‌کنند، در برابر این هجمه رسانه‏‌ای گسترده، برنامه‏‌ریزی درخور داشته باشند. همین ماه رمضانی که گذشت، صداوسیما چه برنامه سرگرم‌کننده‌ای برای مخاطب خود داشت؟ ده‏‌ها شبکه ریز و درشت رسانه ملی با ۵۰ هزار نفر کارمند و دو هزار میلیارد تومان بودجه، در برابر این شبکه‌ها که هر کدام به اندازه انگشتان دست نیرو دارند، چه برنامه‌ای عرضه کرده است؟

این استاد دانشگاه با انتقاد از رویکرد کشور در مصاف با هجمه رسانه‏‌ای اظهار داشت: ما یک نسخه دویست ساله برای مقابله با پدیده‏‌های نوظهور و فناوری‏‌های جدید داریم و آن ممنوعیت فوری پدیده وارداتی است. این نسخه را از زمان ورود رادیو، تلویزوین، ویدئو، ماهواره و هر وسیله جدید دیگری به‌کار گرفته و هیچ وقت هم نتیجه‌ای به دست نیاورده‏‌ایم. اگر در قدیم، مقدور بود خانه به خانه بگردیم و با دارندگان رادیوی غیرقانونی برخورد کنیم، دیگر رشد فناوری به حدی رسیده که عملاً چنین امکانی به هیچ وجه وجود ندارد و هر قانون محدودکننده‏‌ای صرفاً به وهن قانون خواهد انجامید و نتیجه‏‌ای نخواهد داشت. در رقابت رسانه‏‌ای، راه‌حل آن است که باید در دل مخاطب راه یافت و با تولید و پخش برنامه خوب، او را جلب کرد. این کار کاملاً شدنی است. امکانات و دسترسی‌های رسانه ملی، نسبت به شبکه‌های فارسی زبان ماهواره‌ای، بسیار گسترده‏‌تر و بیشتر و کار برای آن ساده‏‌تر است.