• سوریه صفحه شطرنج بازی های بزرگ جهانی، منطقه یی و ملی است که و هر نیرویی که این واقعیت عینی را به درستی درک نکند دچار آسیب های جدی خواهد شد. چنانچه در حادثه حمله به جنگنده روسی توسط ترکیه، ارزیابی اردوغان که فکر می کرد با تشدید تضاد با مسکو می تواند پای پیمان "ناتو" را به نفع خود به بازی باز کند نقش بر آب شد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۱۹ شهريور ۱٣۹۵ -  ۹ سپتامبر ۲۰۱۶

ورود نیروهای نظامی ترکیه به خاک سوریه در روز چهارشنبه سوم ماه اوت به بهانه مبارزه با تروریسم و پاکسازی شهر "جرابلس" از وجود داعش از همان ابتدا نشان می داد که دولت آنکارا اهداف مهم تری را دنبال می کند. ظاهرا بهانه این بار ترکیه از زبان "بن علی ییلدریم" نخست وزیر این کشور حفظ امنیت شهرهای مرزی ترکیه به دلیل اصابت چند خمپاره از آن سوی مرز به شهر ترکی "قرقمیش" و دستور تخلیه این شهر بوده است. مقامات دولت آنکارا در اطلاعیه رسمی در همان روز حمله به خاک سوریه اعلان کردند "هدف از این عملیات پاکسازی مرز ترکیه از گروه‌های تروریستی، کمک به ایجاد امنیت در منطقه مرزی و حمایت از تمامیت ارضی سوریه است". هم زمانی این عملیات با پیشروی نیروهای کرد یگان های مدافع خلق که بعد از تصرف شهر استراتژیک "منبج" به طرف جرابلس در حال حرکت بودند، از همان ابتدا تمام نگاه ها را متوجه اهداف دولت "رجب طیب اردوغان" برای مهار نیروهای کرد سوری و ممانعت از پیوستن سه کانتون "جزیره - کوبانی - عفرین" کرد. از طرف دیگر رهبران کرد روژاوا که تحت حمایت ائتلاف به رهبری آمریکا در حال پیشروی بودند غافل از مناسبات ژئوپلتیک در رقابت های بین المللی و اهداف قدرت های منطقه یی، بیش از پیش با اتکا به مشارکت با واشینگتن اهداف کنفدرالیسم روژاوا را آسان فرض کرده و وارد بازی در زمینی شدند که ناخرسندی و دشمنی رقبای بزرگی را فراهم ساخته بودند. نقض اصول اولیه انقلاب روژاوایی حول استقلال عمل و همسویی بیش از حد رهبران کرد سوری با طرح های آمریکا به خصوص طرح "پلان بی" واشینگتن، در شرایطی که آنان در تضاد با استراتژی محور آلترناتیوی روسیه، ایران و دولت دمشق عملا وارد بازی بزرگ شده بودند، چیزی نبود که از طرف دیگران نادیده گرفته شود. درگیری یگان های مدافع خلق با نیروهای ارتش سوریه در شهر "حسکه" که با بیرون راندن این نیروها موفق به در دست گرفتن کنترل کامل این شهر شدند شاید، همان جرقه یی بود که لازم بود تا انبار باروت را شعله ور کند. این تحولات در حالی رخ می داد که هم زمان با عذرخواهی رسمی رجب طیب اردوغان از روسیه به خاطر سرنگونی جنگنده سوخو ۲۴ این کشور که موجب بروز جنگ سرد بین مسکو – آنکارا شده بود، در شرایط جدید منجر به رفع کدورت ها و حتی تعمیق روابط این دو قدرت را فراهم کرده بود.
سوریه صفحه شطرنج بازی های بزرگ جهانی، منطقه یی و ملی است که و هر نیرویی که این واقعیت عینی را به درستی درک نکند دچار آسیب های جدی خواهد شد. چنانچه در حادثه حمله به جنگنده روسی توسط ترکیه، شخصیت متوهم اردوغان که فکر می کرد با تشدید تضاد با مسکو می تواند پای پیمان "ناتو" را به نفع خود به بازی باز کند در یک اشتباه محاسبه متوجه شد که این بازی بزرگ تر از آن است که امنیت جهانی و مناسبات بین المللی به خاطر تمایلات یک رهبر منطقه یی دچار اخلال استراتژیک شود. حرکت یک مهره اشتباه در این شطرنج خونین توسط اردوغان تنها دستاوردی که برای وی به همراه داشت یک انزوای ویرانگر بود که بعدها تنها با عذرخواهی و دستبوسی "ولادیمیر پوتین" در نشست سن پترزبورگ جبران شد. اما رهبران روژاوا از این تجربه نه تنها نتوانستند به نفع اهداف خود استفاده کنند که حتی با درس نگرفتن از آن خود نیز به بیراهه یی رفتند که قبلا رقیب منطقه یی آنان رفته بود. تغییر نقش ترکیه در بحران سوریه و هم زمان توهم رهبران روژاوا در همسویی با آمریکا نیز چیزی نبود که از دید روسیه به عنوان اصلی ترین بازیگر بین المللی، ایران به عنوان قدرت منطقه یی و دولت "بشار اسد" در قامت اصلی ترین بازیگر ملی دور بماند. به همین دلیل با تغییر نقش ترکیه و اشتباه محاسبه رهبران کرد، زمینه و بستر لازم برای ورود نیروهای نظامی آنکارا به درون خاک سوریه فراهم آمد. هر چند که مسکو، تهران و دمشق رسما نسبت به این موضوع اعتراض کردند ولی بدون تردید بدون چراغ سبز آنان اردوغان جرات دست زدن به این ریسک بزرگ را نداشت.
در شرایط کنونی نیز تمامی بازیگران درگیر در بحران سوریه چنانچه تابع قوانین و معادلات بازی بزرگ نباشند و از خطوط قرمز تعیین شده فراتر روند، نه تنها حاصلی را برداشت نخواهند کرد که حتی امکان فرو رفتن در باتلاق برای آنان را هم به همراه خواهد داشت. در بحران سوریه بازی حول انطباق منافع بازیگران در وضعیت عینی میدان نبرد تعیین می شود و هرگونه عدول از این اصل بنیادین می تواند متحد امروز را به دشمن فردا تبدیل کند. نشست سران "جی بیست" در چین فرصتی را برای رهبران بزرگ جهانی و منطقه یی فراهم کرد تا حول بحران سوریه مذاکرات فشرده و تعیین کننده یی را انجام دهند که تا پایان این نشست اختلاف نظر بین مسکو – واشینگتن مانع از توافق حول حل و فصل بحران سوریه گردید. در چنین شرایطی رجب طیب اردوغان دست به یک قمار جدید زد که در صورت عزم وی برای بازی با این کارت می تواند بسیاری از معادلات را دوباره تغییر دهد. اردوغان در دیدار با "باراک اوباما" و ولادیمیر پوتین رهبران آمریکا و روسیه طرح خود برای ایجاد منطقه امن و پرواز ممنوع در مناطق تحت تصرف ارتش این کشور در خاک سوریه را پیشنهاد داد. ظاهرا اردوغان دوباره به یک فراموشکاری دچار شده است و در شرایطی که روسیه و دولت دمشق اتکای بیش از اندازه یی بر روی نیروی هوایی و نقش حملات جنگنده های خود برای سرکوب گروه های مخالف و تروریست باز کرده اند، انگشت در لانه افعی کرده است. اردوغان باید این را درک کند که اگر امروز با اغماض روسیه و دمشق، ارتش این کشور در نوار مرزی و خاک سوریه جولان می دهد، بخاطر آن است که این بازیگران برای بر هم زدن بازی آمریکا و آچمز کردن این کشور در انتخاب بین دوگانه ترکیه و روژاوا به نقش آنکارا در این بازی نیاز دارند. چنانچه اگر همین امروز رهبران کرد سوریه با تغییر در سیاست و راهبردهای خود هم چون قبل به مسکو و دمشق نزدیک شوند، موازنه های کنونی تغییر کرده و آنان افسار اسب رمیده ی ترکی را خواهند کشید. تحت هیچ شرایطی روسیه و سوریه حتی بحث منطقه پرواز ممنوع را تحمل نخواهند کرد چرا که گروه های تروریست و مخالفانی که آنان هم اکنون در جنگ با آن ها می باشند از قدرت هوایی برخوردار نبوده و این پیشنهاد در واقع نقض حاکمیت ملی سوریه و جلوگیری از پرواز نیروی هوایی دمشق و مسکو در آسمان بخشی از این کشور مفهوم عینی می یابد. در حالی که تمام آسمان سوریه امروز مستقیم و غیرمستقیم تحت کنترل هوایی روسیه می باشد، هیچ نیرویی قادر به پیاده سازی یک منطقه پرواز ممنوع بدون اجازه روسیه را ندارد. تا زمانی که جنگ در سوریه ادامه دارد، مسکو و دمشق اجازه سوختن برگ برنده و آس بزرگ بازی خود را نخواهند داد. منطقه امن و حتی امکان منطقه پرواز ممنوع تنها در صورتی امکان پذیر است که تحت مکانیزم پذیرش یک طرح صلح، مصالحه ملی و برقرار آتش بس سراسری مورد توافق قرار گرفته و زیرنظر سازمان ملل متحد با مشارکت آلترناتیوی روسیه انجام شود در غیر این صورت اردوغان با آتش بازی می کند.