• از زمانیکه مواضع سرسختانه حماس, که دولت خودگردان در سرزمین های فلسطینی را در اختیار دارد, موجب تحریم اقتصادی و تشدید مصائب مردم فلسطین گشت اختلاف و تنش بین دو گروه حماس و فتح نیز بالا گرفت. سرانجام هنگامیکه حماس در برابر همه پیشنهادهات محمود عباس, رئیس جمهور منتخب فلسطینی ها مقاومت کرد, این اختلافات به نبرد های مسلحانه خیابانی بین دو گروه منجر گشت. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۲۱ بهمن ۱٣٨۵ -  ۱۰ فوريه ۲۰۰۷

 
tahmoures_kiani@yahoo.com
گردهمایی رهبران جنبش حماس و سازمان فتح در مکه برای حل وفصل اختلافات خود , که در روزهای اخیر به زدوخورد مسلحانه تبدیل گشته بود ,به توافق رسیدند. این توافقات پس از دو سه روز گفتگوهای طولانی در یکی از کاخ های ملک عبدالله , مشرف بر مسجد الحرام , در مکه بدست آمد. به موجب توافقنامه تازه , یک دولت وحدت ملی جایگزین دولت فعلی خواهد گشت. این دولت تازه به همه توافقات پیشین با اسرائیل "احترام" خواهد گذاشت. حماس در این گفتگوها اصرار داشت تا به جای واژه "تعهد" از واژه "احترام" استفاده گردد و سران سازمان فتح نیز – به گفته نبیل امر- گفتند با این واژه مسئله ای ندارند. به گزارش خبرگزاری آسیوشدپرس , محمود عباس , رئیس جمهور فلسطینی ها, از وزیر خارجه سعودی  خواست تا با ایالات متحده مشورت کند که آیا واژه "احترام به توافقات پیشین" از نظر آنها بیان قابل قبولی خواهد بود یا نه. عربستان سعودی بیان این واژه را به مثابه گام نخست و آغازین , قابل قبول دانسته و بر پذیرفتن آن از سوی ایالات متحده اصرار داشته است. همچنین بنا به بند دیگری از توافقنامه , ُنه وزارتخانه در دولت جدید به حماس واگذار خواهد شد و شش وزارتخانه در اختیار فتح قرار خواهد گرفت. دو وزارت خانه مهم خارجه و کشور نیز قرار است در اختیار افراد مستقل قرار گیرد. آقای اسماعیل هانیه نیز همچنان نخست وزیر دولت تازه باقی خواهد ماند. این توافقنامه در صورت پایبندی طرفین به مفاد آن می تواند راهگشای دوره تازه ای در حیات سیاسی فلسطینیان وآغاز فرایند نویی در سازمان حماس به شمار آید. البته هنوز نکات مبهم بسیاری بر جای مانده که می تواند در آینده هرگونه حل نهایی مسائل را با مانع مواجه سازد. مهمترین موضوع مورد اختلاف دوطرف در گفتگوها به چگونگی موضع دولت تازه دربرابر توافقات گذشته فلسطینی ها با اسرائیل بود. شناسایی دولت اسرائیل همچنان یکی از شرط های اصلی گروه بین المللی "چهارگانه " برای رفع تحریم ها از فلسطین و از سرگیری کمک ها می باشد. اکنون , اما , حماس با محترم شمردن این توافقات راه را برای  مذاکره بیشتر برای حل نهایی این مسئله هموار کرده است.
  از زمانیکه مواضع سرسختانه حماس , که دولت خودگردان در سرزمین های فلسطینی را در اختیار دارد , موجب تحریم اقتصادی و تشدید مصائب مردم فلسطین گشت اختلاف و تنش بین دو گروه حماس و فتح نیز بالا گرفت. سرانجام هنگامیکه حماس در برابر همه پیشنهادهات محمود عباس , رئیس جمهور منتخب فلسطینی ها مقاومت کرد  , این اختلافات به نبرد های مسلحانه خیابانی بین دو گروه منجر گشت. اگر چه رهبران دوگروه مکررأ کوشیدند تا با آتش بس از گسترش بیشتر درگیری ها بکاهند , اما به سبب وجود اختلافات عمیق تر و تشدید بحران , آتش بس ها موثر نبودند. چندی پیش با میانجی گری سوریه رهبران دوگروه برای حل ا ختلافات و دستیابی به یک توافق اصولی گفتگو و مذاکره کردند , اما آن گفتگوها نتوانست به توافقی اصولی درباره تشکیل یک دولت وحدت ملی بیانجامد. البته از همان آغاز به گفتگوی های سوریه امید چندانی نمی رفت. سوریه از یک سو هیچگاه دارای روابط حسنه ای با فتح در تمام دوران حیات سیاسی این گروه نبوده است و همواره به قصد پی گیری منافع خاص خود , از گروههای تندروتر و وحدت گریز در جنبش فلسطینی ها بر ضد رهبری آن استفاده کرده است. از سوی دیگر , اما , سوریه به جز پناه دادن به برخی از رهبران حماس و پشتیبانی اطلاعاتی ِ اندک , اهرم دیگری ندارد تا بتواند با استفاده از آن بر دو سوی گفتگو فشار آورده تا به سازشی دست یابند.  عربستان سعودی , اما , دارای همه آن شرایط لازم می باشد. دولت سعودی در همه دوران مبارزات جنبش فلسطین از ساف و رهبری رسمی فلسطینیان پشتیبانی کرده و دست کم به طور علنی به تحریک گروههای مختلف بر ضد همدیگر مشغول نبوده است. با افزایش نقش حماس در سرزمین های فلسطینی , نیز , سعودی ها از پشتیبانان اصلی مالی این گروه  بوده اند. از سوی دیگر , سعودی ها از نفوذ بسیار بیستری در میان دولت های عربی , اروپایی , و ایالات متحده برخوردارند. از همه مهمتر , اما , سعودی ها از توان مالی بی نظیری در میان همه کشورهای خاورمیانه برخوردارند که به آنها , خصوصأ در نزد فلسطینی ها که به شدت به کمک مالی نیازمندند , موقعیت منحصر به فردی می دهد.
از سوی دیگر , سعودی ها با افزایش نفوذ ایران در منطقه و افزایش محبوبیت گروههایی نظیر حزب الله و گرایش گروههایی نظیر حماس به ایران این خطر را احساس کردند که به سبب بی تحرکی اعراب این نفوذ بیشتر گشته و   در صورت حل اختلافات ایران با ایالات متحده ایران عملأ به قدرت برتر و بلا منازع منطقه تبدیل گردد.  عربستان سعودی به شدت از برهم خوردن توازن قوا به سود ایران و افزایش نفوذ ایران در کشورهای عربی بیمناک است. کم رنگ شدن نقش و نفوذ سنتی مصر در جهان عرب نیز بر دامنه این خطر افزوده است. در چنین شرایطی , عربستان سعودی با کنا رنهادن رفتار و روش سنتی سیاسی خود که هماره بر تلاشهای پنهانی و مذاکرات غیر علنی استوار بود , علنأ دست به کار شده و بر تلاش های خود برای حل برخی از مهمترین مسائل منطقه ای , که  وجود هر کدام راه رابرای اعمال نفوذ بیشتر ایران هموار می کند , افزوده است.  به همین سبب آنها در این گفتگوها همه نفوذ و قدرت خود را به کار گرفتند. هم اکنون گفته می شود عربستان بر آن است تا در کنفرانس آینده کشورهای عربی در ریاض , بکوشد تا اختلافات با سوریه را نیز حل کرده و موجبات دوری آن کشور از ایران را فراهم کند.  به موازات این دگرگونی ها , ایالات متحده نیز با افزایش کمک مالی و نظامی به محمود عباس و گروه فتح به تقویت مواضع این گروه در برابر حماس پرداخت. اسرائیل نیزبابازگرداندن بخشی از پول جمع آوری شده از مالیات مردم فلسطین  - که بر طبق توافقات ژنو می باید در اختیار دولت خودگردان گذاشته شود- به محمود عباس کوشید  بر توان و قدرت او افزوده وبه تقویت مواضع رئیس جمهور بپردازد.
سرانجام , اما , حماس با نقطه عطفی مهم در تاریخ حیات سیاسی خود روبرو بود. حماس به خوبی می دانست که نارضایتی  از عمکرد این گروه به سبب  سازش ناپذیری لجوجانه و افزایش نابسامانی و فقر در سرزمین های فلسطینی رو به افزایش است. حماس با وعده های مبارزه با فساد , گسترش عدالت اقتصادی, امنیت , و ایجاد شغل در انتخابات پیروز گشته بود. در زمان انتخابات , حماس هیچگاه به مردم نگفته بود که قصد برهم زدن توافقات ژنو و قرارداد های پیشین بین فلسطینیان و اسرائیل را دارد.  از دیگر سو , حماس به سبب نزدیکی بیش از حد به سوریه و ایران اخیرأ در معرض اتهام دنباله روی از منافع دیگران بجای منافع ملی فلسطین قرار گرفته بود. این اتهام در دوره کنونی با بالا گرفتن اختلافات شیعه و سنی و تنش های فرقه ای می توانست به تضعیف مواضع این گروه در برابر فتح بیانجامد. 
همه این دگرگونی ها شرایط را برای به توافق رسیدن حماس و فتح در مکه آماده کرده بود. حماس در آستانه این گفتگوها بر سر دوراهی سرنوشت سازی قرار گرفته بود. از یک سو می توانست با لجاجت از هرگونه توافقی سربازند. در آن صورت حماس راه سلاح و جنگ با سازمان فتح و انزوا در بین کشورهای عربی را در پیش گرفته بود. به علاوه , عدم توافق می توانست به مخالفت گسترده مردم فلسطین با حماس بیانجامد.  از سوی دیگر اما , پشتیبانی مالی سعودی ها و کشورهای عربی و بازگشت آرامش به سرزمین های فلسطینی قرار داشت. اکنون حماس گزینه دوم را انتخاب کرده است. البته به نظر می رسد که دولت های ایران وسوریه نیز به سبب تحولات نو در منطقه از مخالفت جدی با این فرایند خودداری کرده اند. ایران در واکنشی جدید اعلام کرد از فرایند تشکیل دولت وحدت ملی پشتیبانی میکند. آقای هاشمی رفسنجانی در مصاحبه اخیر خود به صراحت گفته بود باید به نظر خود فلسطینی ها درباره حل اختلافات خود با اسرائیل احترام گذاشت.
همانگون که انتظار می رفت واکنش مردم فلسطین به این توافق بسیار مثبت و شادمانانه بوده است. ایالات متحده و دولت اسرائیل نیز واکنش های بالنسبه مثبتی داشته اند. الات متحده رسمأ از ملک عبدلله به سبب میانجی گری بین دو طرف تشکر کرده است. سعودی ها , نیز , اکنون می توانند به ایالات متحده بگویند کمی به حماس فرصت دهید تا گامهای بعدی را نیز بردارد. اگر حماس به صراحت تعهد خود را  به توافقات پیشین فلسطینی ها با دولت اسرائیل اعلام می کرد در آن صورت توپ اکنون کاملأ در زمین اسرائیل و ایالات متحده قرار داشت. اگر این توافق جدی بوده و طرفین پایبندی خود را به آن نشان داده و هر چه زودتر دولت وحدت ملی تشکیل گردد در آن صورت , همه اذهان متوجه اسرائیل خواهد شد. رویکرد دولت اسرائیل می تواند بر مسیری که دولت جدید وحدت ملی فلسطینیان خواهد پیمود و فرایند تحول در حماس تأثیر مهمی داشته باشد.
سرانجام , اما , رویکرد تازه فلسطینیان و تحول در دیدگاههای حماس نه تنها یکی از موانع جدی بر سر راه صلح بین اسرائیل و فلسطینیان را بر می دارد بلکه ,  برای ما ایرانیان نیزخبر خوبی است. دولت های دینی حاکم بر ایران در همه سالیان گذشته با مواضع ِ "کاتولیک تر از پاپ"  خودشان با دخالت در امور فلسطینی ها با هرگونه سازش و آشتی بین آنها با دولت اسرائیل مخالفت می کرده اند. آنها با تبدیل مسئله فلسطین از مسئله ای عربی –فلسطینی به مسئله ای اسلامی – ایرانی نه تنها بر شدت این کشمکش افزوده اند بلکه منافع ملی ایران در منطقه را نیز در معرض تهدید قرار داده اند. هر زمان د رایران , نیز ,  گروههای میانه روِ سیاسی به طور غیر رسمی  و به اشاره خواستارپشتیبانی از مواضع رسمی دولبت خود گردان فلسطین می شده اند , تندروها با برجسته کردن گروه حماس از آنها به مثابه تنها نمایندگان قانونی و مشروع فلسطینیان نام می برده اند. اکنون , و با پیش رفت فرایند تازه در حیات سیاسی حماس , گروههای میانه رو و اصلاح طلب ایرانی نیز باید با شکستن تابو موجودیت اسرائیل به صدای بلند بگویند اختلاف بین فلسطینی ها و اسرائیل موضوعی است  عربی – فلسطینی و ایران نیز به نظر دولت وحدت ملی فلسطیینان احترام خواهد گذاشت. این گروهها همچنین می باید به سکوت خود درباره اسرائیل پایان داده و با فاصله گرفتن از مواضع گروههای تندرو اعلام دارند قطعنامه های  سازمان ملل درباره اسرائیل و فلسطین مورد قبول آنان بوده و به هرگونه توافقی که حاصل مذاکره و گفتگو بین فلسطینی ها و اسرائیل باشد احترام خواهند گذارد. این سرآغاز سر فصل نوینی در سیاست خارجی خردمندانه و آشتی طلبانه است.  
 
تهمورس کیانی , سیاتل ( ایالات متحده ) , هشتم فوریه ۲۰۰۷