• در این وضعیت, ما غنی‌‏سازی اورانیوم را ادامه می‌‏دهیم اما کشور در حالت تعلیق است. به این معنا که در کشور نه امکان سرمایه‌‏گذاری وجود دارد، نه وضعیت آینده قابل پیش‌‏بینی است، نه پروژه‌‏های فاینانس و بیع متقابل جواب می‌‏دهند و نه دورنمایی برای برون‌‏رفت از وضعیت بیکاری, فساد, بی‌‏عدالتی و فقر وجود دارد. به این شرایط غنی‌‏سازی در تعلیق می‌‏گویند یعنی چرخ سانتریفوژها می‌‏چرخد اما چرخ اقتصاد از کار افتاده است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۲۱ اسفند ۱٣٨۵ -  ۱۲ مارس ۲۰۰۷

سعید حجاریان در مقاله ای که به همایش «صلح برای صلح» عرضه کرد، تصریح کرد که کشور در حالت «صلح مسلح» قرار دارد و تحریم ها، چرخ اقتصاد را از کار انداخته اند.
به گزارش "ایلنا", متن مقاله حجاریان با عنوان «صلح مسلح» به این شرح است:
سال گذشته در همین مکان و حوالی همین زمان مقاله‌‏ای درباره صلح عرضه کردم. آن موقع هنوز پرونده هسته‌‏ای ایران در آژانس بین‌‏المللی انرژی اتمی در جریان بود اما اکنو ن در آستانه صدور دومین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران هستیم و من ناچارم درباره موضوعی اندک متفاوت از سال گذشته یعنی "صلح مسلح "سخن بگویم؛ به قول معروف سال به سال دریغ از پارسال.
به لحاظ حقوقی (حقوق بین‌‏الملل) رابطه دو کشور یا دو بلوک از کشورها از حالت‌‏های زیر خارج نیست:
۱- حالات کامله‌‏ الوداد، که در این حالت دو کشور متحد استراتژیک همدیگر محسوب شده و در زمینه‌‏های مختلف نظامی, اقتصادی و دیپلماتیک هم‌‏موضع و متحابه‌‏اند. به یاد دارم که سفیر سابق چین که به زبان فارسی نیز مسلط بود، روابط ایران و چین را از نوع کامله الوداد تلقی می‌‏کرد اما اکنون که دولت چین در قطعنامه گذشته علیه ایران در سازمان ملل رای داده است, آیا می‌‏توان چین را کشوری متحابه با ایران دانست یا نه؟
۲- حالت همزیستی مسالمت‌‏آمیز؛ که در این حالت با فرض قبول اختلافات میان کشورها آنان می‌‏پذیرند که به صورت صلح و سلام در کنار یکدیگر زندگی می‌‏کنند چون عوارض منازعه را خطرناک‌‏تر از عوارض مسالمت و مصالحه می‌‏دانند مثلا رابطه ایران و تاجیکستان, ترکمنستان, آذربایجان ... از این نوع است. زمانی روس‌‏ها ادعا کردند که ما جهانیان در یک قایق به سر می‌‏بریم و سوراخ کردن این قایق به نفع هیچ‌‏کس نیست و تز همزیستی مسالمت‌‏آمیز را جایگزین تز جدال اردوی کار و اردوی سرمایه نمودند.
٣- حالت جنگ سرد؛ که در این حالت دو کشور با تبلیغات و عملیات روانی از طریق رسانه‌‏ها علیه همدیگر سخن‌‏پراکنی کرده و آسیب‌‏پذیری هر یک را به رخ اتباع آن کشور کشیده و از این طریق با ایجاد بحران مشروعیت سعی می‌‏کنند که رابطه دولت و مردم یا اقلیت‌‏ها را مخدوش نمایند. این حالت را ما سال‌‏ها بین ایران و عراق در زمان حکومت پهلوی دوم قبل از قطعنامه ۱۹۷۵ شاهد بوده‌‏ایم، بین شوروی و آمریکا و میان مسکو و پکن که در تواریخ مذکور است.
۴- مخاصمه که در این حالت مساله از جنگ لفظی به درآمده و دعاوی ارضی مطرح می‌‏شود و این مدعیات به سازمان‌‏های بین‌‏المللی کشیده می‌‏شود. همچنین عملیات پنهان اعم از جاسوسی, ضدجاسوسی, خرابکاری, آدم‌‏ربایی در داخل دو کشور متخاصم صورت می‌‏گیرد حتی ممکن است کار به گروگانگیری اتباع دو کشور بینجامد یا به صدمه زدن به منافع طرفین در خارج از مرزها منتهی شود. اگر یادمان باشد چند سال پیش در یک دعوای حقوقی بعضی از سیاسیون ایران مدعی شدند که روابط ایران و آمریکا رابطه تخاصم است و کار به آنجا کشید که وزارت خارجه در این باره اظهار نظر نماید چون موضوع به وضعیت پرونده شرایط متبوعه داخلی مربوط شد.
۵- صلح مسلح ARMED PEACE؛ که وضعیتی است که در آن تعادلی ناپایدار میان دو کشور وجود دارد که به آن حالت «نه جنگ نه صلح» می‌‏گویند. این وضعیت ممکن است بعد از انجام جنگی صورت گرفته باشد که طرفین آتش‌‏بس داده باشند و خود را آماده عملیات بعدی کنند یا آرامشی قبل از طوفان باشد. در این باره بیشتر توضیح خواهم داد.
۶- جنگ محدود؛ که جنگی است که یا به لحاظ جغرافیایی منطقه محدودی را در برمی‌‏گیرد یا پارتیزانی است یا به لحاظ زمانی موقتی است یا به لحاظ ادوات که در آن طرفین محدودیت‌‏ها را بر خود هموار می‌‏کنند مانند دارفور و جنگ اخیر لبنان.
۷- جنگ تمام‌‏عیار؛ که در این حالت طرفین با تمام قوا به قصد نابودی طرف مقابل وارد صحنه شده و از هیچ حربه‌‏ای فروگذار نمی‌‏کنند تا بالاخره یکی از طرفین از پا درآید یا قدرت‌‏های دیگر مداخله نموده و ترک مخاصمه را الزامی می‌‏نماید مانند جنگ جهانی.
با این مقدمه باید دید ما اکنون در چه وضعیتی به سر می‌‏بریم. از نظر بنده پس از آن که پرونده هسته‌‏ای ما به شورای امنیت سازمان ملل متحد رفت و اکنون منتظر صدور قطعنامه دوم آن نیز هستیم، در عمل یم. این وضعیت ویژگی‌‏هایی دارد که باید به آنها دقت کرد:
الف) در این وضعیت, ما غنی‌‏سازی اورانیوم را ادامه می‌‏دهیم اما کشور در حالت تعلیق است. به این معنا که در کشور نه امکان سرمایه‌‏گذاری وجود دارد، نه وضعیت آینده قابل پیش‌‏بینی است، نه پروژه‌‏های فاینانس و بیع متقابل جواب می‌‏دهند و نه دورنمایی برای برون‌‏رفت از وضعیت بیکاری, فساد, بی‌‏عدالتی و فقر وجود دارد. به این شرایط غنی‌‏سازی در تعلیق می‌‏گویند یعنی چرخ سانتریفوژها می‌‏چرخد اما چرخ اقتصاد از کار افتاده است. اگر دقت کرده باشید، کشوری مانند روسیه که در گذشته با ما همراهی می‌‏کرد نیز اخیرا با ادعاهای واهی پیشبرد پروژه نیروگاه بوشهر را متوقف ساخته است و منتظر است قطعنامه بعدی علیه ما صادر شود تا قادر به تصمیم‌‏گیری باشد. ژاپنی‌‏ها هم که بنا بود در پروژه‌‏های نفت و گاز ما سرمایه‌‏گذاری کنند، عقب‌‏نشینی کرده‌‏اند حتی بانک‌‏های چینی نیز اکنون با ما همکاری نمی‌‏کنند. مالزی هم که ادعا شده است برای سرمایه‌‏گذاری در ایران پا پیش گذاشته است، در حقیقت یک یا دو تفاهم‌‏نامه امضا کرده است تا ببیند اوضاع به کدام سو می‌‏رود.
ب ) گاهی گفته می‌‏شود که غنی‌‏سازی و برخورداری از انرژی هسته‌‏ای حق مسلم ماست اما باید توجه داشت که در کنار این حق ما دارای حقوق دیگری هم هستیم، در حالی که برخی افراد انرژی هسته‌‏ای را یک حق پایه‌‏ای عنوان می‌‏کنند، من می‌‏خواهم بگویم شاید مهمترین حقی که در این میان پایمال می‌‏شود، حق توسعه است چرا که ما هم حق داریم کشوری توسعه‌‏یافته شویم. کشور ایران با برخورداری از منابع سرشار و استعدادهای درخشان هیچ چیز کمتر از بسیاری از کشورهای توسعه‌‏یافته کنونی ندارد اما در اثر سیاست‌‏های گذشته و به‌‏خصوص وضعیت پا در هوای کنونی یعنی معلق بودن وضعیت کشور, اوضاع به‌‏گونه‌‏ای شده است که این حق را از ما سلب کرده است البته مسوولان هم این را که اگر ۵۰ سال دیگر هم توسعه کشور به تاخیر بیفتد اما چرخ غنی‌‏سازی اورانیوم بچرخد به سود است، را کتمان نمی‌‏کنند آن هم در جهانی که هر ثانیه‌‏اش ممکن است ما را فرسنگ‌‏ها از قافله تمدن به عقب بیندازد. باید دقت داشت که توسعه فقط بهبود استانداردهای زندگی نیست، فقط بالا رفتن سطح درآمد ملی نیست، فقط ایجاد شغل و بهبود تکنولوژی و بهره‌‏وری و گرفتن سهم از بازار جهانی نیست. توسعه, تعالی و تکامل هم هست، اگر ما در جا بزنیم، نیز به عقب رفته‌‏ایم که در اصطلاح به این «لاغر شدن» می‌‏گویند.
ج) یکی از خطرات «صلح مسلح» آن است که هر لحظه امکان دارد که یکی از طرفین خطایی را مرتکب گردد و این خطا مانند بازی دومینو خطای دیگری را به دنبال بیاورد. وقتی دو نیرو در مقابل یکدیگر به طور مسلحانه صف‌‏آرایی کرده‌‏اند، حتی شلیک یک گلوله اشتباهی ممکن است به مغلوبه شدن جنگ منتهی شود. مثلا در مانورهایی که ما با آمریکایی‌‏ها در خلیج فارس انجام می‌‏دهیم هر لحظه امکان دارد که خطایی صورت گیرد و آن گاه تبعات آن مشخص نخواهد بود. نکته مهم آن است که در منطقه این آمریکا نیست که ضربه اصلی را تحمل می‌‏کند چون خاک اصلی آمریکا فرسنگ‌‏ها دورتر از منطقه ماست. ضربه اساسی متوجه زیربناهای اقتصادی ما خواهد بود که ما را به عصر پیش از صنعتی برمی‌‏گرداند البته آمریکایی‌‏ها دقت دارند که با عملیات ایضایی خود آرام آرام از ما حساسیت‌‏زدایی کنند و به اصطلاح با شیوه نمدمال کردن به علاوه دیپلماسی فعال مقاصد خود را پیش ببرند. به هر حال سیاست رسمی ما همین حالت «نه جنگ, نه صلح» است و این حالت دو بحران ایجاد می‌‏نماید؛ هر چه به سمت جنگ برویم، بحران بقای حاکمیت را در پیش داریم و هر چه به سمت صلح برویم، از آنجا که تعلیق را مقوله‌‏ای حیثیتی کرده‌‏ایم، دچار بحران مشروعیت می‌‏شویم البته می‌‏توان به این تناقض با دو نگاه قدمایی و مدرن نگریست. نگاه قدمایی می‌‏گوید که «الموت اولی من رکوب العاری و العار و اولی من دخول ناری» یعنی مساله بقا چندان در مقابل آبرویزی و عدم مشروعیت مهم نیست و از آن سو عدم مشروعیت در مقابل فرو رفتن در جهنم مصایب بعدی اهمیت چندانی ندارد لذا با تقدم مشروعیت بر بقا ترجیح می‌‏دهد که وارد جنگ مقطعی و حتی تمام‌‏عیار شود چرا که اگر مشروعیت را از دست بدهد، ممکن است دچار نائره مصیبت‌‏های بزرگ شود. شاید راهی که صدام برگزید را بتوان در این چارچوب تحلیل کرد.
نگاه دوم یعنی نگاه مدرن معتقد است که بقا و حفظ نظام اوجب واجبات است. در این جا نظام به مجموعه‌‏ای از عناصر سرزمین, مردم, حاکمیت و حکومت اطلاق می‌‏شود لذا می‌‏توان حتی با مایه‌‏گذاری از آبرو نیز نظام را حفظ کرده و به سمت صلح پیش رفت و سپس به بازسازی مشروعیت از کف‌‏رفته پرداخت. شاید راهی که قذافی انتخاب کرد، در این مقوله بگنجد. او اکنون تلاش دارد که با حرکات نمایشی مختلف به بازسازی خود بپردازد و حتی مجسمه صدام را در پایتخت کشورش به عنوان قهرمان ملی اعراب برپا کند؛ صدامی که به کلی مشی قذافی را قبول نداشت و برخلاف آن عمل کرد.
اما به هر حال باید دانست که تاکنون ظاهرا که مسوولان ما نگاه اول را پذیرفته‌‏اند، آنها باید بدانند که هر جنگی بالاخره روزی به پایان خواهد رسید بنابراین ضروری است که قبل از آغاز هر واقعه خطرناکی مانند جنگ، به این بیندیشند که چگونه آن را خاتمه خواهند داد. آیا اساسا خاتمه آن در دست آنان خواهند بود یا نه؟ آنان که از هم‌‏اکنون مانور جنگ‌‏های نامتقارن را انجام می‌‏دهند در پس ذهن خود پذیرفته‌‏اند که در صورت بروز جنگ طرف مقابل با قدرت به مراتب عظیم‌‏تر از قدرت نظامی ما وارد صحنه خواهد شد. این عدم تقارن فقط در عرصه نظامی نیست و در عرصه‌‏های اطلاعاتی و دیپلماسی نیز وجود دارد و بهتر است که ما خلاء عدم تقارن در عرصه‌‏های نرم‌‏افزاری را که ساده‌‏تر است، حل کنیم تا به سخت‌‏افزارجنگی هم دست بیاییم. متاسفانه در شرایط جنگ میلیتارها دست بالا را در کشورداری خواهند گرفت و امکان تنفس برای بخش‌‏های نرم‌‏افزاری را سلب خواهند کرد چه رسد به امکان بروز و تجلی افکار عمومی از طریق نهادهای مدنی, آزادی بیان, رسانه‌‏های آزاد و احزاب سیاسی.
۵) چه باید کرد؟
همانطور که در مقدمه گفته شد در شرایط فعلی مبرم‌‏ترین وظیفه ما کاستن از حدت مساله است یعنی لااقل اگر بتوانیم خود را از «صلح مسلح» به حالت «تخاصم» بکشانیم یا بهتر از آن به جنگ سرد پایین بیاییم، بهترین حالت را محقق ساخته‌‏ایم. راهکارهایی که پیشنهاد شدند مانند راهکار البرادعی که تعلیق در برابر تعلیق است یا راهکاریشنهاد سوئیس یا راهکار پیشنهادی روسیه و غنی‌‏سازی در یک کشور ثالث یا هر راهکار دیگری که ممکن است موثر باشد، باید توسط گروه مذاکره‌‏کننده به شدت تعقیب شود. اخیرا شنیده‌‏ام آمریکایی‌‏ها به دنبال راهکار تشکیل سایت‌‏های منطقه‌‏ای غنی‌‏سازی بوده‌‏اند. شاید اگر ما با همسایگان عرب خود در حوزه خلیج فارس مذاکره کنیم، بتوانیم عملیات غنی‌‏سازی اورانیوم را به صورت کنسرسیوم تحت نظر آژانس بین‌‏المللی انرژی اتمی در یکی از جزایر ایرانی خلیج فارس مانند لاوان یا سیری انجام دهیم و فرآورده‌‏های آن را به نسبت سهامی که هر کشور دارد، به آن تحویل دهیم یا به کشورهای ثالث بفروشیم، این به معنی آن است که از منطقه ما جز نفت و گاز انرژی هسته‌‏ای هم صادر شود.