• سال ها نهاد های حکومت ستم جمهوری اسلامی از طریق تمهیداتی چون ریل گذاری فرهنگی دستگاه های امنیتی؛ کوشیده اند آثار و اندیشه های آزادیخواهانی همچون محمد مختاری و محمد جعفر پوینده به فراموشی سپرده شود، اما علیرغم تمام تبلیغات پرهزینه، دروغ پردازی و حذف فیزیکی آنان، تمامی نقشه هایشان نقش بر آب شده و اندیشه های تابناک شان تاثیر شگرفی بر جامعه گذاشته است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۱۶ آذر ۱۴۰۱ -  ۷ دسامبر ۲۰۲۲

آزادی آی !

قوس نشاط آدمی اکنون

               در این سرزمین

چندان فرو نشسته و خاموش است

کز شش هزار خاطره انگار خاکستر می پاشند

بر چشم آب . (۱)

بیش از دو دهه از قتل ددمنشانه محمد مختاری و محمد جعفر پوینده گذشته است و چرخه کشتار و ستم موجود همچنان آزاداندیشان را قربانی می کند.

سال ها نهاد های حکومت ستم جمهوری اسلامی از طریق تمهیداتی چون ریل گذاری فرهنگی دستگاه های امنیتی ؛ کوشیده اند آثار و اندیشه های آزادیخواهانی همچون محمد مختاری و محمد جعفر پوینده به فراموشی سپرده شود ، اما علیرغم تمام تبلیغات پرهزینه ، دروغ پردازی و حذف فیزیکی آنان ، تمامی نقشه هایشان نقش بر آب شده و اندیشه های تابناک شان تاثیر شگرفی بر جامعه گذاشته است .

کوشش های خستگی ناپذیر محمد جعفر پوینده در ترجمه آثاری در حوزه حقوق بشر، جامعه مدنی ، پیکار با تبعیض جنسی و جامعه شناسی ادبیات و کوشش محمد مختاری در نقد شعر و ارج نهادن به درک حضور دیگری و تمرین مدارا حقانیت اندیشه آزادیخواهانه و دفاع پر شور شان از آزادی اندیشه و بیان بی حصر و استثنا را اثبات می کند .

آنان مصمم بودند که هر گونه محدودیتی برای آزادی که در چهارچوب قانون تعیین شود

در نهایت موجبات سرکوب و سانسور را فراهم می آورد ، بدین سبب آزادی بیان باید از دسترس حکومت بیرون باشد و حکومت حق ندارد برای آزادی بیان حدودی تعیین نماید . بنابراین در جامعه مدنی دموکراتیک ، آزادی اندیشه و بیان یک امر حیاتی است. (۲)

(( بدا به حال حکومتی که ملت اش با اختناق و سانسور از انحراف و فساد محفوظ بماند فقط کسانی با آزادی بیان مخالف هستند که ریگی به کفش خود دارند و از آگاه شدن مردم و آشکار شدن همه واقعیات می هراسند . در حکومت های استبدادی که از گسترش دموکراسی در جامعه مدنی جلوگیری می کنند ، نشر کامل حقایق و مباحث مربوط به مسائل اساسی اجتماع در صورتی مجاز شمرده می شود که با مقاصد حاکمان هماهنگ باشد . سرسخت ترین مخالفان آزادی بیان نمایندگان همان غارتگرانی هستند که با بهره کشی ها ، بیداد ها و اختلاس های خود اکثریت افراد جامعه را گرفتار فقر اقتصادی و فرهنگی کرده اند و افراد بسیاری را به انواع بلایا ، بیماری ، اعتیاد ، فحشا … گرفتار ساخته اند و با ترویج آیین پول پرستی و سودجویی ریشه های هر گونه احساس و اخلاق انسانی را زده اند.)) (۳)

محمد مختاری و محمد جعفر پوینده برای پاس داشتن آزادی جان خود را فدا کردند و هنگامی که دژخیمان شب پرست آن جان شیفتگان را در خون کشاندند تنها نشان دادند که بزرگترین دشمنان قسم خورده آزادی اند و با کشتار آزاداندیشان تلاش می کنند به ستمگری های خود تداوم بخشند و مانع از آن شوند که مختاری ها و پوینده ها برای تحقق آزادی ، عدالت اجتماعی و حقوق پایمال شده توده ها سخن بگویند .

نکته دیگر این ست که محمد مختاری و محمد جعفر پوینده در زمانه ای به دفاع از آزادی برخاستند که مدافعان نحله بورژوا لیبرال از سیاست های تعدیل ساختاری به عنوان راه نهایی سخن می گفتند ، محمد مختاری در مقاله زبان به کام سیاست در کتاب تمرین مدارا از مخاطرات سیاست های تعدیل ساختاری سخن می گوید و می نویسد :

رواج تعدیل ، آزادسازی و ادغام در بازار جهانی بر یک استراتژی اقتصادی مبتنی است که سودی در رواج و تکرار عدالت نمی بیند این واژه در عرف جهانی به معنای حاکمیت سرمایه داری و ساز و کار بازار خصوصی سازی است . (۴)

همچنین محمد جعفر پوینده در جایی می گوید:

«مفهوم جمهوری خواهانه زاده انقلاب فرانسه در مقابل دموکراسی فردگرای آنگلوساکسون قرار دارد. این دموکراسی فقط تابع نظام مندی و قواعد بازار و نفع خصوصی است و پی گیری نفع مشترک در آن جایی ندارد. در الگوی جمهوری خواهانه دموکراسی، در عین حفظ نفع خصوصی ، نفع مشترک حاکم است که همه چیز را تابع سود و بهره کشی نمی کند امروزه تردیدی نیست که الگوی دموکراسی آنگلوساکسون یا لیبرالیسم نو دچار بحران است. این بحران ناشی از نظام حاکم درونی این الگو است، در این نظام قدرت مطلق قوانین بازار در شکل گیری پیوند اجتماعی ، فرساینده همین پیوند است، گسستگی سرمایه ها از نیازهای واقعی بازارها، کار بازار را مختل می سازد، تمام فعالیت ها به اعمال مقاطعه کارانه و سودآورانه ای تبدیل شده اند که تابع قواعد بازار و بازرگانی هستند که فعالیت کیفی و غیر بازرگانی را در دنیای واقعی در هم می‌شکنند اما شخصیت اصلی دموکراسی شهروندی است که اراده اش معطوف به خیر مشترک است. » (۵)

این مسائل نشان می دهد محمد مختاری و محمد جعفر پوینده برای تحقق بخشیدن به سوسیالیسم تلاش می کردند ، مختاری از طریق ضرورت تمرین مدارا و درک حضور دیگری در اعتلای سوسیالیسم تلاش کرد و محمد جعفر پوینده با ترجمه آثاری از لوکاچ ، آدرنو ، هورکهایمر ، لوسین گلدمن ، باختین و پیکار با تبعیض جنسیتی کوشش نمود تا چپ را از جزم اندیشی و خوانش های ارتودوکس برهاند و در مسیر عدالت و توسعه فرهنگی به مثابه اساسی ترین دغدغه خود گام بردارد ، آن چنان که زنده یاد فریبرز رئیس دانا درباره شهیدان راه قلم چنین می نویسد :

این نمایندگان راستین ترین نظریه آزادی بودند که خفه شدند ، این دو فرزندان جنبش اجتماعی رادیکال و متعلق به تفکر چپ مستقل و آزاد اندیش به شمار می آمدند . آنان چهره های پیشگام چپ نو و آزادیخواه در جامعه ما بودند . (۶)

راهشان پیش باد!

پانوشت :

بر آبهای همیشه ، منظومه ایرانی ، محمد مختاری ، انتشارات توس چاپ دوم ۱۳۹۳
صدای آواز یادمان محمد مختاری و محمد جعفر پوینده کاری از کانون نویسندگان ایران ، انتشارات فصل سبز چاپ اول پاییز ۱۳۷۸ ، مقاله جان باخته راه آزادی ، محسن حکیمی
همان جا ، بخشی از نوشتار محمد جعفر پوینده در فرهنگ توسعه شماره ۳۶_۳۵ ، مرداد ۷۷
تمرین مدارا ، محمد مختاری ، نشر ویستار ، چاپ اول ۱۳۷۷
گفتاری از محمد جعفر پوینده ، بی تا
صدای آواز یادمان محمد مختاری و محمد جعفر پوینده ، مقاله از فریبرز رئیس دانا ، مختاری و پوینده پیشگامان چپ آزادی خواه